NUTQ USLUBLARI
64-dars INSHO NAZARIYASI HAQIDA MA’LUMOT
Darsning maqsadi:
a) ta’limiy: Ona tili fanining nazariy va amaliy asoslarini o’rganish jarayonida o’quvchilarda estetik did, estetik ong, ona tiliga muhabbat, badiiy tafakkur va tasavvurini kamolga yetkazish va barkamol avlod tarbiyasiga zamin yaratish.
b) tarbiyaviy: Ona tili fani orqali o’quvchilarga DTS asosida dars berish.
c) rivojlantiruvchi: O’quvchilarni tafakkur va idrokini kengaytirish, ularni mustaqil fikrlashga o’rgatish.
Dars uslubi: an’anaviy, noan’anaviy (tagiga chizilsin)
Dars jihozi: Darslik, kompyuter, tarqatma materiallar, ko’rgazmali qurollar...
Dars shiori: Tilga ixtiyorsiz - elga e`tiborsiz. ( A. Navoiy )
Foydalaniladigan adabiyotlar:
«Ona tili» 9-sinf uchun darslik. 9-sinf darsligining elektron varianti.
I. Darsning borishi:
a) salomlashish b) sinf tozaligi va davomatni nazorat qilish
c) kirish suhbati, o’quvchilarning og’zaki nutqini o’stirish
II. O’tgan mavzuni so’rash.
a) individual - tarqatma materiallar, kartochka.
b) Frontal (guruh bilan ishlash)
III. Yangi mavzu
Bilib oling. Insho arabcha so’z bo’lib, «yuzaga keltirish", "yaratish", yozma ish", «yozuv», «ijod» kabi ma’nolarni bildiradi.
Eslab qoling. Insho qoralama (xomaki) va oq nusxalardan iborat bo’ladi. Insho yozish uchun sodda va murakkab ko’rinishlarda reja tuzib olinadi.
248-mashq. Quyidagilarni ko’chiring, insho yozayotganingizda ularga e’tibor bering.
Insho mavzusini aniqlash. Nima haqida yozish lozimligini puxta o’ylab olish.
Insho mavzusi bo’yicha materiallar to’plash. Masalan, yozuvchi. uning hayoti va ijodi, siz insho yozmoqchi bo’lgan asar, uning yozuvchi ijodida tutgan o’rni, asar mavzusi, g’oyaviy yo’nalishlari asar qahramonlari, ularning xarakteri ustida bosh qotirish.
Inshoga reja tuzib olish.
Reja asosida insho yozishga kirishing, fikrlarning aniq va lo’nda shaklda berilishiga e’tibor berish.
Fikrlarning izchilligini saqlash.
Inshoning qoralama nusxasi tayyor bo’lgach, uni qayta o’qib chiqish.
Inshoning tiliga, imlosiga alohida diqqat qilish.
Mavzu yetarlicha yoritilganmi? Inshoning mazmuni talabga javob beradimi? Unda ortiqcha so’z va iboralar yo’qmi? Shularga alohida diqqat qilish.
Yozilganlarni oqqa ko’chirish.
249-mashq. Quyidagi sodda reja asosida insho yozishga hozirlaning. Mavzu: «ISTIQLOLIM - ISTIQBOLIM»
Reja:
1. Ota-bobolarimizning asriy orzulari.
2. Istiqlol ne’matlari.
3. Kelajak — yoshlarniki.
250-mashq. Quyida berilgan insho turlari haqida fikrlashing va ulardan keyingi darsda berilgan topshiriqni bajarishda ijodiy foydalaning.
RIVOYA - INSHO
Biror voqeani izchil tasvir etishda rivoya elementi qo’llaniladi. Hayotdagi ayrim voqealar, hodisalar, masalan, bayramlar, turli xil marosimlar, ekskursiyalar, sayohatlar, safar taassurotlari bunday ko’rinishdagi insholar uchun material bo’lib xizmat qila oladi.
Rivoya-insho yozish uchun insho yozayotgan shaxs voqealarni shaxsan boshidan kechirgan yoki eshitgan bo’lishi lozim. Bundan tashqari, o’quvchi voqealarni eslashi, rasmlardan foydalanishi ham mumkin.
MUHOKAMA-INSHO
Bunday turdagi insholar uchun sinfda o’tkazilgan bahs, munozara material vazifasini o’taydi. Muhokama (-) inshoda o’quvchidan o’z fikrini asoslash va dalillash maqsadida mantiqqa jiddiy e’tibor berishi, mustaqil fikrlashi va muhokamada faol ishtirok etishi talab qilinadi. Masalan, «Vatanni asrab-avaylash deganda nimani tushunaman?», «Baxt nima?», «XXI asr insoniyatga nimalar olib keladi?» kabi mavzularda bahs uyushtirish mumkin.
|
