Iqtisodiyotning tarkibi (strukturasi) deganda ma’lum omillar ta’sirida
yuzaga kelgan ijtimoiy takror ishlab chiqarish va ijtimoiy mehnat
taqsimotini ifodalaydigan iqtisodiyot tarmoqlarining nisbati tushuniladi.
Ma’lumki, Markazlashgan boshqaruv tizimida muayyan mamlakat iqtisodiyoti “xalq ho’jaligi” iborasi bilan ifodalanar edi. Bunday
yondoshuvda mamlakat iqtisodiyoti ikki sohaga, ya’ni:
• Ishlab chiqarish
• Noishlab chiqarish sohalariga bo’lingan xalq xo’jaligi tarmoqlari
tasnifiga asoslanar edi.
Ishlab chiqarish sohasi:
• Sanoat;
• qishloq xo’jaligi;
• o’rmon xo’jaligi;
• qurilish;
• yuk transporti;
• ishlab chiqarishga xizmat qiluvchi aloqa;
• moddiy texnika ta’minoti;
• savdo va tayyorlov tashkilotlari;
• umumovqatlinish korxonalari;
• boshqa har xil ishlab chiqarish faoliyatlari; I.
Noishlab chiqarish sohasi: • uy-joy kommunal xo’jaligi va aholiga maishiy xizmat ko’rsatish;
• sog’liqni saqlash, jismoniy tarbiya va sotsial ta’minot;
• xalq ta’limi;
• madaniyat va san’at;
• moliya, kredit va davlat sug’urtasi;
• boshqarish;
• mudofaa;
• xar xil noishlab chiqarish faoliyatlari.
Xalq xo’jaligini bu tartibda guruhlash iqtisodiyotni ma’muriy buyruq
bilan boshqarish sharoitida vujudga kelgan bo’lib, xaddan tashqari
markazlashgan rejalashtirish uslubiga asoslangan edi. Bunday tasnif bozor
iqtisodiyoti talablariga javob bera olmaydi. Chunki unga asoslanib:
• noishlab chiqarish tarmoqlarida yaratilgan ijtimoiy qiymatni
aniqlash;
• tarmoqlarni mulk shakllariga ajratib o’rganish
tadbirkorlikning yangi strukturasiga oid ko’pgina ko’rsatkichlarni aniqlash
imkoniyati bo’lmaydi.
