56
Jozibali ranglari bilan maftunkor,
nafis naqsh namunalari
o`zbek milliy me'morchiligida muhim o`rinni egallaydi.
Qadimda asosan naqsh bezaklari bilan jamoat inshoatlari, boy-
badavlat kishilarning uylari jimjimador qilib bezatilgan. Binolarning
tashqi va ichki qismlari: shiftlar, ustunlar,
devor yuzalari va uy-
ro`zqor buyumlari mohirona bezatilgan. Milliy bino bezakchiligida
asosan mehmon xona va ayvonlar nihoyatda bejirim jilolangan.
Ularga islimiy, o`simliksimon, xandasiy, gеomеtrik,
murakkab
(aralash)
ko`rinishidagi
naqshlar
ko`plab
ishlangan.
Naqsh
namunalarining ko`plab turlari mavjud bo`lib ulardan ayrimlari
quyidagicha nomlanadi: hoshiya, ruta mexrob, madoxil, zanjira, bandi
rumi, mornech, turunj, davra turunj, pargori, daraxti munabbat,
namoyon va boshqalar.
“O`zbek binosining ichki qismidagi har bir me'moriy
qismi
o`ziga xos orxamental bezak tipidan tashkil topgan. Interеr ya'ni xona
devori uzunasiga 3 qismga bo`lingan, devorning pastki qismi izora
(panel), o`rta qismi va tana qismi friz (41-rasm).
Devorning o`rta qismi namoyonlar, manzaralar,
katta-kichik
naqshlar, unvonli yozuvlar va boshqalar bilan bezatilgan. Friz qismiga
har xil gеomеtrik va o`simliksimon naqshlar ishlangan. Devorning
tеng qismi bilan shift o`rtasiga ganchdek ishlangan ajoyib karnizlar
ishlatilgan, buni sharafa deb yuritiladi.
57
Milliy binolarning shift qismlari hovuzak deb ataladigan yarim
silindrsimon tayoqchalarning tеrib chiqilishiga aytiladi. Hovuzaklar
islimiy naqsh namunalari bilan bezaladi.
Xalq ustalari o`z naqqoshlik maktablari an'analarini
davom
ettirgan holda ijod etganlar. Ular Toshkent, Qo`qon, Samarqand,
Buxoro, Farg‘ona kabi shaharlarga borib naqqoshlik ishlarini bajarar
edilar. Naqqosh ustalar qaysi joylarga ishga taklif etilishmasin o`z ish
usullarini rivojlantirgan holda ijod etganlar. O`zbek xonadonlarining
zebu – ziynati
qisoblangan bezakli namoyonlar, bolorli shiftlar,
tokcha, kitoba, izora qismlari murakkab, islimiy naqsh namunalari
bilan bezalgan. Ganch va naqsh namunalari
bilan bezatilgan milliy
xonadonlar baland va sеrhasham qurilgan bo`lib, ularni naqshinkor
ustunlar ko`tarib turgan.
