|
II-BAP. Natyurmort islew boyinsha jumis islewdegi ayirim qag`iydalar
|
| bet | 2/8 | | Sana | 25.06.2024 | | Hajmi | 228,5 Kb. | | #265637 |
Bog'liq Otepov Jahanger İbaydulla ulıII-BAP. Natyurmort islew boyinsha jumis islewdegi ayirim qag`iydalar
Natyurmort janrinda su`wretler islew boyinsha bir katar qag`iydalar ha`m nizamliliqlardi ko`rip shig`iw kerek boladi. En` da`slep sha`rtli tu`rde jivopis` haqqinda tu`sinikke iye boliw kerek.
Jivopis` texnikasi bir qatar bilimlerdi talap etedi. Jivopis` termininin` ma`nisin shininda da ayriqsha bilim tarmag`in o`z ishine qamtiydi, buni u`yreniwde, jivopis`ti islewde onin` materialliqqa iye ekenligin esapqa alamiz. Su`wretshinin` jivopis` texnikasin bilgenlikten tek g`ana uzaq waqitta jetetug`in etip sog`ip qoymastan, ja`ne de su`wretshi ko`z qarasinan onin` jivopis` materiallarin ju`da` jaqsi qollawg`a mu`mkinshilik tuwdiradi. Texnika jivopisi, basqa ilimler siyaqli tu`rli ilimlerge su`yenedi. zamanago`y texnika jivopisi fizika, ximiya, kraska texnologiyasi, baylanistiriwshi zatlar ha`mde zamanago`y ilimler kuraminda boladi. A`yyemgi texnika jivopisi de o`zine say bilimlerdi qollang`an, sol da`wirlerde ilim da`rejesi to`men bolgan yamasa uliwma joq bolg`an, anig`irag`i, ol baslang`ish da`wirde bolg`an, sonliqtan, ol da`wirde ha`m jivopis` quramindag`i aralaspalardi ta`jiriybeli izertlewden ibarat edi. Bul bilimler qa`niygeler arasinda toplandi, a`wladtan-a`wladqa o`tiw arqali qushli baza du`zdi, bull baza jivopisinin` usi o`tken da`wirinde biyik shin`g`a shigiwg`a mu`mkinshilik jaratti. O`tken a`sirlerde bize jetip kelgen estelik jivopis` materiallari aytarliqtay da`rejede joqaridag`ilardi tastiyiqlaydi. Monumentalliq jivopis`lerdin` texnikasi o`z da`wriinde qay da`rejede rawajlang`anin bu`gingi ku`nimizge shekem saqlanip kelgen A`yyemgi Egipet ha`m Pompey jivopis`leri, ha`mde orta a`sirler Oyaniw da`wirine shekemgi jivopis`ler arqali bilip alamiz. A`yyemgi stanokli jivopis`leri texnikasinin` rawajlang`anin Evropa galeriyalarindag`i ko`rgizbelerdi ko`riwge boladi. Jivopis` texnikasinin` orta a`sirlerdegi ha`m onnan keyingi da`wirlerdegi traktatlardag`i a`yyemgshi da`wirlerde de jivopis` traktatlardag`i a`yyemgi da`wirlerde de jivopis` materiallar menen sol da`wirdegi jivopis`lerdin` bar bolg`an jivopis`leri arqali tanisqan. Ko`p jag`daylarda olardin` ta`jiriybede ha`m izertlewleri teren` ha`m ju`da` duris bolg`ani ha`zirgi ilim juwmaqlarina tuwra keledi. XV a`sirde jasag`an su`wretshi Chennino Chennnino belgili kraskani su`wretlew bag`ishlang`an traktatinda ju`da` qiziqli qara kraska haqqinda pikir bildiredi. Bul traktata bilay dep jazilg`an: «Eger sen oni bir jil isqilasan`, ol ja`ne de jaqsiraq ha`m qaralaw boladi : Bul eskeriwlerdin` ma`nisinin` tu`sindirmegen tek g`ana ha`zirgi ha`m son`g`i da`wirlerde payda bolmaqta. Ilimpazlar sonday juwmaqqa kelmekte, olardin` pikirinshe, barliq kraskalar, yag`niy boyawlar a`sirese, qara boyaw jin`ishke siziqqa iye boliw qollaniwlig`i jag`dayina keledi ha`mde bul o`zine ta`n bolg`an sapalarin ko`rsetedi. Usig`an uqsas boyaw Qitay tushina uqsaydi, onin` da`rejesi ju`da` juqa boyaw usaqlari menen su`wretlenedi. so`z etilgennen Qitayliqlardin` bizin` burin-aq ta`jiriybesiz en` a`hmiyetli esaplang`an texnikaliq ma`selenin` sheshimin tapkanin aytpastan ketiwge bolmaydi, bul sheshimdi ha`zirgi ilimiy izertlewler tastiyiqlamaqta. Ja`ne bir itibarli ta`repi, mayli boyaw jivopisi Van Deyk da`wirinen baslap baylanistiriwshi zat sipatinda qollanilg`an, ol mayli efir ha`m aralaspalardan ibarat. Bull jaqsi paydalanilatug`in baylanistiriwshi zat ha`m buring`i mayli boyaw jivopisi o`zinin` jaqsi saqlaniliwi ha`m o`zinin` tazalig`i menen sipatlanadi. Ha`zirgi ilim usig`an uqsas baylanistiriwshi zattin` ha`r ta`repleme izertlewin alg`a su`rip, teoriyaliq jaqtan aniq maqsetke muwapiq keletug`inin ta`n aliwg`a ma`jbu`r boldi. Sonliqtanda keyingti waqitlari mayli boyawlardi tayarlawda usi printsipi tiykarinda a`melge asirilmaqta. Ha`zirginin` prototipi (sin`ari) esaplang`an orta a`sirlerdegi temperani da aytip o`tsek boladi. Solay etip, jeke uqiplilig`i ha`m ta`jiriybelerine su`yene otirip, o`tken da`wirlerdegi su`wretshiler jivopis`tin` obrazli texnikasin jaratiwg`a eristi, olardin` ko`pshilik printsipleri zamanago`y texnikag`a kirgiziledi. Biraq buring`i sheberlerdi jivopis` texnikalari tariyxqa kirdi, onin` pu`tinley qayta tiklengenligin aytpastan boladi. Bunin` ushin tek g`ana a`yyemgi materiallar ha`m olardin` paydalaniw usillarina qaytip qoymastan, ja`nede a`yyemgi jivopis`lerdin` saling`an sharayatlarindag`i da`wirlerge de qaytamiz, jivopis`shilar sho`lkeminin` korporativleri, tsexlar, gil`diyalar ha`m onin` ustavlari ha`m tag`i basqa da uliwma aytqanda, bizin` o`mirimizden usaqlap ketken barliq zatlardi qaytariw bolip esaplanadi. Ha`zirgi da`wirde rawajlang`an ko`rkem-o`ner tariyxina ko`z qaras aytarliqtay o`zgergenlikten o`zine ta`n jivopis` texnikasin tabiw ha`m islep shig`iw kerek ha`msde jivopis` o`z ishine jan`a materiallardi qamtiydi, ja`nede o`mirdin` o`zinde ju`da` ko`p o`zgerisler ju`z berdi.
Jivopis` boyinsha a`hmiyetli jumislar XVIII- a`cirdin` aqirinda baslandi ha`m usi da`wirge kelip joq boliwg`a shamalasqanda uzaq u`zilisten son` texnika jivopisine de diqqat awdarildi. Ha`zirgi da`wirde jivopis` texnikasin qayta islewde son`g`i ju`z jilliqta ku`shli o`sken ha`m rawajlang`an ilim o`z ishine alg`an, a`sirese, jivopis`ti jan`a boyaw materiallari menen orta a`sirlerdegi su`wretshilerdin` bolg`an jag`day ha`m sharayatlarin ju`da` o`zgertip jiberdi. Ha`zirgi su`wretshiler tawsilmaytug`in tayar materiallarg`a iye boladi. Boyaw baylanistiriwshi zatlar, lak ha`m usi qusag`an zatlar a`piwayilastirildi, sebebi ko`pshilik fabrikalar jivopis`ke kerekli bolg`an materiallardi islep shig`aradi.
Bir qatar ilimpazlar jivopis` texnikasinin` sirlarin tek g`ana teoriyaliq jaqtan emes, al a`meliy jaqtanda sheshiwdi a`melge asirmaqta, bul boyinsha su`wretshilerdin` o`zleri de shug`illanbaqta. Solay etip, jivopis` texnikasi boyinsha ha`r tu`rli tillerde ko`§ a`debiyatlar jaratildi ha`m onda bo`lek shig`arma basqishpa-basqish periodli tu`rde basip shig`ildi. Ilim ha`m ko`rkem-o`ner qa`niygeleri birgelikte monumentalliq jivopis`tin` jan`a usillarin islep shiqti. Barliq su`wret mekteplerinde jivopis` texnikasin oqitiw, al arnawli texnikaliq mekteplerde jivopis` materiallarinin` texnologiyasin oqitiw alip barilmaqta. Uliwma alg`anda, ha`zirgi da`wirde bizlerdin` jivopis` texnikasina jetiskenimiz bolip esaplanadi. Jivopis` texnologiyasi ha`m texnikasi boyinsha son`g`i ju`z jilliqta islengen unamli xarakterlerde juwmaq jasaytug`in bolsaq, en` da`slep o`tken da`wir aralig`inda o`z atina iye bolg`an boyawlar ma`selesi boyinsha erisilgen u`lken jetiskenliklerdi ko`rip shig`iw kerek. Jivopis` bir qatar bahali boyaw tu`rine bayidi, tsink ha`m baritli belila, sari, qon`ir ha`m qizil kadmiy, oxra, alizarli kraplak, jasalma urtramarin, kobaltli ha`m xromli jasil boyawlar ha`m tag`i basqalar.
|
| |
