|
%збекстан Республикасы Халы3 т1лим 71зирлиги !жинияз атында2ы Н5кис М1млекетлик педагогикалы3 институты
|
| bet | 7/8 | | Sana | 25.06.2024 | | Hajmi | 228,5 Kb. | | #265637 |
Bog'liq Otepov Jahanger İbaydulla ulı2) Jumisti baslaw
Natyurmort kompozitsiyasin jaratiwda, basqa tarawdag`iday ilxam, yosh, uqip, miynet ha`m do`retiwshilik qa`biletler za`ru`r su`wretlew o`neri sabaqlarin jaqsi o`zlestirip atirg`an ren`li su`wret pa`ni boyinsha kerekli ta`jiriybege iye bolg`an talantli oqiwshilarg`a usi quramali natyurmort ilayiq dep esaplayman. Usi maksette biz natyurmortimizg`a ku`ndelikli turmisimzda ushirasatug`in, adamlarg`a quwanish, jas, bayram keypiyatin inam etetug`in ha`r qiyli xosh iyis taratiwshi gu`llerden ha`m gu`z miywelerinen du`zilgen natyurmorti tan`lap alg`animizdi aytip o`tkenishimiz. Maqsetimiz usi gu`llerdin`, miywelelerdin` formalarin, ren`lerin u`yreniw arqali olardin` a`piwayi qarapayim go`zzallig`in seze biliw.
Insanlarg`a quwanish inam etetug`in o`zinin` suliwlig`i ha`m ko`rpinisleri menen o`zine tartag`unim miywelerdi ko`rer ekenbiz-olar o`zlerinin` shirayi, na`zikligi, ren`lerinin` tazalig`i, du`zilisi, ko`rkemligi menen adamlarg`a zawiq bag`ishlaytug`inin aytip o`tiw orinli. Bunday zawiqli ko`rinislerden en` aldi menen su`wretshinin` o`zi ra`ha`tlene aladi ha`mde o`zinin` do`retpeleri arqali da`l usi sezimlerdi tamashago`ylerge o`zlestire aladi. Geyde tamashago`yler kartinalardi ko`re turip u`lken estetikaliq zawiq aliw menen birge, o`mirge, joqari da`rejeli sezimlerge talpina baslaydi. Bul bir o`z aldina bolg`an go`zzaliqtin` insanlarg`a tasiri astinda ju`zege keledi.
Natyurmorti islew o`z ishine bir neshe waziypalardi aladi. Olar to`mendegiler:
1.Proportsiyalardi aniqlaw
2.Buyimlardin` o`z-ara tegislikte jaylasiwi
3.Perspektivani tuwri tabiw
4.Ha`r bir buyimnin` jaqtiliq ham saya ja`rdeminde ko`lemin ko`rsetiw
5.Buyimlardin` bir-birine salistirmali ren`li toparlarin tabiw
6.Buyimlardin` materiallig`in duris jetkerip beriw
7.Kompozitsiya birligin duris tabiw
Natyurmorti baslawda onin` uliwma masshtabin tabamiz ha`m belgilep shig`amiz. Keyinen ha`r bir buyim o`z aldina emes, al birgelikte bir pu`tin kompozitsiya retinde shala su`wret usilinda belgilep shig`amiz. Son`inan ha`r bir buyim o`z-ara uzaq jaqinlig`i belgilenedi. Buyimlardin` biyikligi enine salistirmali duris tabiliwi tiyis. Na`zer sizig`i qag`iydasina muwapiq, qaysi bir buyim aldin`g`i planda turg`an bolsa, sol buyim to`menirekte su`wretlenedi. Buyimlardin` natyurmort kompozitsiyasinda jaylasiwin duris tawip belgilep bolg`annan son`, buyimlardin` a`weli birewin, keyin ekinshisin yag`niy, ha`r bir buyimnin` o`z aldina su`wretleniwi naduris ekenligin eskertip o`tiwimiz orinli. Sebebi ha`r biri o`z aldina bo`lek-bo`lek sog`ilg`an buyimlardin` o`z-ara baylanisi ha`mde kompozitsiya birligi buzilip ketedi. Sonliqtan natyurmorttin` suwretin saliw protsessinde ha`mme buyimlardi salistirmali, bir-birine biriktire otirip ren`ler berilip bariliwi kerek. Natyurmorttag`i buyimlardin` toparin sizg`anda olardin` ha`r birinin` arasindag`i qashiqliqti aniq tabiw kerek.
Egerde olardin` orni naduris tabilg`an bolsa, buyimlardin` hawada asilip qalg`anday sezim payda boliwi qa`wipi boladi. Bunnan basqa buyimlardin` su`wretin salg`anda tek g`ana sirtqi konturin sizip qoymastan, tek g`ana sirtki konturin sizip qoymastan, olardin` ko`lemi ren` formalarin ko`rsetetug`in xarakterli elementlerin de belgilep o`tiwdi esten shig`ariwimiz kerek. Buyimlardin` tegislikke tu`setug`in ha`m ko`lemligin ko`rsetetug`in sayalarin belgilep, son` buyimlardin` materiallig`in sa`wlelendiriwge ren` berip boyawdi baslaymiz. Natyurmort realistlik shig`iwina ha`mme saya ha`m yarim saya, predmettegi jariq jaqlar, fonlardin` ren`liligi o`z-ara proportsional salistirmali aniq su`wretlense g`ana erisiwimiz mu`mkin. Tag`ida joqaridag`i maqsetke erisiwimiz ushin natyurmorttag`i en` qoyiw ha`m en` aniq jerin aniqlawimiz za`ru`r. Su`wret saliw barisinda ren`lerdi qoyg`anda yag`niy, mazoklar qoyg`animizda, bir predmettin` sayasi menen yarim sayalar salistirilip bariliwi kerek. Buyimlarg`a ren`ler bergende olar turg`an fonnin` da toninda esapqa aliw kerek. Duris tabilg`an fonnin` ton (tu`s) ko`rinisin duris taba aliw, onin` aniq traktovkasi natyurmorttag`i barliq buyimlardin` tonalliq sheshimlerin orin-orinloarina qoyiwg`a u`lkeng ja`rdem beredi. Bunnan basqa da naturadag`i predmetlerdin` ren`lerin qoyg`anda, basqa so`z benen aytqanda ren`li mazoklar berilgende formasi ko`rinisi boyinsha qoyiliwi kerek. Misali : do`n`gelenip ketken ko`rinisler-domalaq ko`rinistegi zatlardi su`wretlegende qoyilg`an mazoklar usi formanin` ko`rinisin buzip ko`rsetpewi kerek. Olarg`a tiykarinan olardin` formasi boylap aylana, iymeygen, mazoklar qoyg`animiz maqul, gezlemenin` su`wretin saliwda da usinday mazoklardi iri, kelte ko`riniste qoyg`animiz duris. ja`ne aytip ketetug`in jag`day bull- jaqtiliq refleksler ju`da` a`hmiyetli rol` oynaydi su`wret saliwda. Bir buyimnin` jaqti jeri tu`sip turg`an jag`i ekinshi buyimnin` saya jerinde sa`wlelenedi, yag`niy jaqtiliq refleksii buyimlardin` ko`lemin, formalarin anig`iraq ko`rsetiwge imka`niyat tuwdiradi. Aniq orni tawilip qoyilg`an blik, natyurmorta ju`da` a`hmiyetli xizmet atqaradi. Sebebi, ol buyimnin` materiallig`in, ko`lemin ha`m de tu`sip turg`an jaqtiliqtin` ren`lerin anag`urlim bayitip ko`rsetedi. Jaqtiliq-saya qatnaslarinin` duris tabiliwi zatlardin` formalarinin` uliwma ko`rinisin beriwde de u`lken rol` oynaydi.
|
| |
