Marketing faoliyatining iqtisodiy samaradorligi - 1) marketing
faoliyatining oraliq va yakuniy maqsadlarini amalga oshirishga javob
beruvchi nisbatan ko‘p turli (marketing jarayonining barcha bosqichlari
bo‘yicha) natija; 2) marketing faoliyatini amalga oshirish samarasining
(natijasi) bu jarayonda sarflanuvchi barcha xarajatlarga nisbati; 3) marketing
faoliyati bilan bog‘liq xarajatlar qaytimi, natural yoki qiymat (narx) shaklida
aks ettirilgan natija va samaraning marketing faoliyatini tashkil tatbiq amalga
oshirish uchun zarur bo‘lgan barcha (moddiy-texnik mehnat va hokazo)
resurslarga nisbati yordamida baholanadi.
Marketing xarajatlari -tovar va xizmatlarni shakllantirish va takror
ishlab chiqarish bo‘yicha marketing chora-tadbirlari va marketing faoliyatini
amalga oshirish uchun zarur bo‘lgan sarf va chiqimlar yig‘indisi. Marketing
xarajatlarining asosiy tarkibiy qismlari: boshqaruv xarajatlari, marketing
bo‘limi xodimlari maoshi, amortizaцion ajratmalar, marketing bo‘limining
normal faoliyat ko‘rsatishi uchun zarur bo‘lgan material va resurslar, tovar
siyosati, narx siyosati, kommunikativ siyosat, savdo va distributiv siyosat
uchun sarflanuvchi xarajatlar.
Marketing chora-tadbirlarining iqtisodiy samaradorligi - 1)
marketing chora-tadbirlarini amalga oshirish samarasining (natijasi) buning
uchun sarflangan barcha xarajatlar miqdoriga nisbati; 2) marketing
majmuasining (marketing-miks) samaradorlik ko‘rsatkichi. Natural va qiymat
shaklida o‘lchanadi.
Marketingda tarmoq yondashuvi - marketing tizimi subyektlarining
nafaqat ikkitomonlama (xaridor va sotuvchi) emas, balki ko‘ptomonlama
o‘zaro aloqalari jarayonini aks ettirish konsepsiyasi. Tarmoq yondashuvi na
sotuvchilar va na xaridorlar o‘zlariga hamkorni tanlash va ularni
almashtirishda erkin emas, chunki resurslar o‘zgarganda ularning bir-biriga
qaramligi yuzaga keladi, ya’ni aloqalar almashuvi buziladi degan fikrni olga
suradi. Marketing tarmog‘i a’zolari o‘rtasida resurslar ayirboshlash
“qaramlik” va “xoqimlik” manbai hisoblanadi. Marketing tarmog‘i uchta
o‘zaro bog‘liq tarkibiy qismdan iborat: ishtirokchilar (firmalar), resurslar va
169
faoliyat turlari. Tarmoq yondashuvi resurslarning turli xilligi va ularni
ierarxik nazorat qilishni talab qiladi.
