issiqlikning hammasini foydali
ishga aylantirish mumkin emas, chunki
issiqlikning bir qismi sovitkichga, ya’ni tashqi muhitga o ‘tadi.
Bu qonunning birinchi ta ’rifi oddiy: ikkinchi
jinsli abadiy dvigatel
yaratish mumkin emas. Ikkinchi jinsli abadiy dvigatel deb, F.I.K. 100 %ga
teng bo‘lgan dvigatellarga aytiladi. Ikkinchi ta’rifi juda muhimdir, shuning
uchun bu ta ’rifni keltiramiz: Izolatsiyalangan (berk) tizimning entropiyasi
kamayishi mumkin emas:
ds < 0
(3)
Izolatsiyalangan (berk) tizim deb tashqi muhit bilan energiya ham,
modda ham almashmaydigan term odinam ik tizimga aytiladi.
E ntropiyaning m uhim xususiyatini keltiram iz. (1)
ifoda S-funk-
siyaning qandaydir holatga to‘g ‘ri keluvchi absolut qiymatini emas, balki
bir holatdan boshqasiga o ‘tganda uning o ‘zgarishini aniqlashga imkon
beradi. Shuning uchun tizimning birorta holatiga
S = 0 qiymatini berib,
bu holat bilan uning boshqa holatlarini taqqoslash mumkin.
Istalgan
qaytuvchan jarayon uchun berk tizim entropiyasining o ‘zgarmasligini
ko‘ramiz.
ds = 0
(4)
Qaytmas jarayonlar uchun
d S > O
(5)
Qaytmas jarayonlarga misol qilib,
Tt va
T2 — har xil haroratli suv
massalarini bir-biri bilan aralashtiramiz. Aralashmada o ‘zaro
aralashish
jarayoni va yagona haroratning qaror topishi o ‘z-o‘zidan boiishi mumkin,
lekin unga teskari jarayon aralashgan massalar yana qaytib boshlang‘ich
holatga qaytib kelmaydi. Bunda qaytm as jarayonda entropiya biror
muvozanat holatigacha uzluksiz oshib boradi. Entropiya muvozanat holatda
shu berilgan tizim uchun maksimal b o ‘lgan qiymatga ega b o ia d i. Tashqi
ta ’sir
boim asa, entropiya qiymati o ‘zgarmaydi. Xuddi shunday holat
har xil haroratli gazlarni aralashtirganda ham ro‘y beradi.
m j va w2-massali ikki xil
gazlarni o ‘rtasidan devorcha
b ila n a jr a tilg a n id ish g a
jo y lash tiram iz (16-rasm ).
S o ‘n gra
d e v o rc h a n i olib
ta s h la y m iz .
Bu h o ld a
gazlarning qaysi holatining
ehtim oli kattaroq b o ia d i:
molekulalarning idishda o ‘z
.......
1
