u  son jihatdan o'tkazgich potensialini bir birlikka oshirish uchun berilishi




Download 3,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet76/141
Sana20.12.2023
Hajmi3,55 Mb.
#124530
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   141
Bog'liq
‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslik

u 
son jihatdan o'tkazgich potensialini bir birlikka oshirish uchun berilishi 
kerak bo'lgan zaryadga teng boMadi.
S1 sistemasida sig'im birligi farad (F) bilan belgilanadi, bu shunday 
o ‘tkazgich sig‘imiki, uning potensialini IV ga oshirish uchun 1 Kl zaryad 
berish kerak bo'ladi. Yakka o‘tkazgichlaming elektr sig‘imi yetarli darajada 
kichik bo‘lganligi sababli katta zaryadlarni to ‘plash uchun texnikada 
qoplamalar 
deb ataluvchi bir-biriga yaqin joylashgan ikkita o ‘tkazgichdan 
tash k il to p g an q u rilm a la rd a n fo y d alan ilad i. B unday q u rilm a la r 
kondensatorlar 
deyiladi. M asalan, kondensator ikkita yassi plastinkalar 
yoki ikkita konsentrik sferalar (bularga yassi va 
sferik kondensatorlar 
deyi­
ladi) dan tashkil topgan bo'lad i. K ondensator sig‘imi deb birorta 
qoplamalardagi zaryad miqdorining qoplam alar orasidagi potensiallar 
farqi nisbatiga aytiladi:
bu yerda,
— cp2 
= u qo p lam alar orasidagi kuchlanish. Yassi 
kondensator uchun:
bu yerda, — qoplam alar yuzasi, d — qoplam alar orasidagi masofa
£ — moddaning dielektrik singdiruvchanligi deb atalib, vakuumdagi 
elektr maydonining shu moddadagi elektr maydonidan necha m arta katta 
ekanligini ko‘rsatadi.
K o n d e n sa to rlar p a ra lle l u lan g a n d a u m u m iy sig ‘im sig ‘im lar 
yig'indisidan iborat b o ‘ladi:
(14)

= y
c
napan 
/ * 
i
napan
(15)
Ketma-ket ulanganda esa:
(16)
77


Zaryadlangan kondensator energiyasi quyidagiga teng:
(
17
)
Bu holda, elektr maydon energiyasi zichligi kondensator ichidagi 
m aydon kuchlanganligi  bilan aniqlanadi:
bu yerda, V — elektr maydon mujassamlangan kondensator hajmi.
Elektr toki 
deb elektr zaryadlarining tartibli harakatiga aytiladi. Biror 
sirt orqali vaqt birligi ichida o ‘tuvchi zaryadlarga tok kuchi deyiladi.
0 ‘zgarmas tok vaqt birligi ichida qiymat jihatdan ham , yo'nalishi 
jihatdan ham o ‘zgarmaydi.
SI sistemasida tok kuchi birligi qilib amper (A) qabul qilingan.
Am per shunday o ‘zgarmas tok kuchiki, bunday tok ikkita bir-biridan
1 m uzoqlikda vakuumda parallel joylashgan cheksiz uzun va juda kichik 
kesim yuzasiga ega bo'igan to g ri chiziqli o ‘tkazgichlardan o ‘tganda ular 
orasida har m etr uzunlikda 2 • 10 7 N qiymatli kuchni hosil qiladi.
0 ‘tkazgich kesim yuzasida tokning taqsimlanishini ifodalash uchun 
zichlik vektori  kiritiladi.
bu yerda, d l — zaryadlarning tartibli harakati yo‘nalishiga peф endikular 
q o‘yilgan ds — yuza orqali o ‘tuvchi tok kuchi. Bundan:
(18)

Download 3,55 Mb.
1   ...   72   73   74   75   76   77   78   79   ...   141




Download 3,55 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



u  son jihatdan o'tkazgich potensialini bir birlikka oshirish uchun berilishi

Download 3,55 Mb.
Pdf ko'rish