IVbob.
TA B IA T SH U N O SLIK VA XX ASR F IZ IK A S I.
ELEKTR H O D IS A LA R I
2 7 -§ . ELEKTR TA’SIRINING TABIATI TO‘G‘RISIDA
HOZIRGI ZAMON TASAWURLARI
Elektr zaryadi. Kulon qonuni
Biz yashab turgan Olam zaryadlarning elektr ta ’siri asosida tuzilgan:
e le k tr o n la r m u sb at z a ry a d li y a d ro g a to r tila d i,
biz h a r kungi
foydalanadigan predm etlar mayda bolakchalarga bo‘linib ketmaydi,
chunki atom va molekulalar elektr kuchlari sababli ushlanib turiladi.
Bizga m a’lumki, moddalarning (atom lardan tirik hujayralargacha)
fizik va kimyoviy xususiyatlarini elektr
kuchlarini hisobga olmasdan
tushuntirish mumkin emas. Elektr zaryadlari jismlaming atomlari tarkibiga
kiradi. Atom lar manfiy zaryadlangan elektronlar va musbat zaryadlangan
yadrodan tuzilgan. Yadro esa musbat zaryadlangan proton va zaryadsiz
neytrondan tasfrkil topgan.
Q o‘zg‘almas elektr zaryadlarining fizikasini elektrostatika o ‘rganadi.
Elektr haqidagi ilmiy tadqiqotlar fransuz fizigi Sh.K ulon
ishlaridan
boshlandi, desak mubolag‘a bo ‘lmaydi. U elektr zaryadlarining o'zaro
ta ’sirini o ich a d i.
Kulon qonuniga asosan
vakuumda joylashgan ikkita qo‘zg‘almas
n uqtaviy zary adlarning o ‘zaro t a ’sir kuchi
zary ad lar kattalik lari
ko‘paytmasiga to ‘g‘ri proporsional, ular orasidagi masofaning kvadratiga
teskari proporsional bo‘lib, zaryadlarni tutashtiruvchi to ‘g‘ri chiziq
bo‘ylab yo‘nalgandir:
f
=
k
S
l
^
l
,
(1)
r
bu yerda,
K — proporsionallik koeffitsiyenti bo'lib, tanlab olinadigan o‘lchov
birliklari tizimiga bog‘liq. Xalqaro o ich o v birliklar tizimi (SI) da:
K= l/4 /re o,
bu yerda,
eo =8,85 10' 12 f/m ; elektr doimiysi deyiladi.
72
Agar zaryadlar bir nechta bo‘lsa, ularning ikkitasi o‘rtasidagi o'zaro
ta ’siri qolgan zaryadlarga bog'liq bo'lmaydi.
