Berk yuza orqali o ‘tuvchi elektr m ay- don kuchlanganligi vektor oqimi shu yuza ichidagi zaryadlar algebraik y ig ‘indisining eo ga nisbatiga teng. Bu teorem a elektr m aydonidan tashqari magnit maydoni xossasini
tushuntirishda ham muhim ahamiyatga ega.
Elektrostatik maydondagi o‘tkazgich Agar o ‘tkazgichga zaryad berilsa yoki u tashqi elektrostatik maydonga
kiritilsa, m a’lum vaqtdan keyin (relaksatsiya vaqti deb ataladi) o ‘tkaz-
gichda zaryadlarning tekis taqsimlanishi ro ‘y beradi. Bunda ikki shart
bajariladi:
l. 0 ‘tkazgich ichida elektrostatik m aydon bo‘lmaydi.
E = 0. 75
( 1 0 )
Agar tashqi elektrostatik maydonga neytral o'tkazgich kiritilsa, unda
zaryadlaming qayta taqsimlanishi ro‘y beradi (elektrostatik induksiya
hodisasi), bunda induktivlangan zaryadlar maydoni o ‘tkazgich ichidagi
maydonni kompensatsiyalaydi (21-rasm).
21-rasm 2. 0 ‘tkazgich sirtida kuchlanganlik vektori bu sirtga perpendikulär ho'ladi:
É = É„. (11) 0 ‘tkazgich ichida maydon nolga teng b o ‘lganligi sababli zaryadni
ko'chirishda bajarilgan ish ham nolga teng bo'ladi. Demak, o ‘tkazgichning
ham m a nuqtalarining potensiali bir xil b o ‘ladi. Xususan, o ‘tkazgich sirti
ekvipuieiisiai sin bu'ladi. Ekvipotciisial sirt deb bir xil qiymatli potensialga ega b o ‘lgan nuqtalarning geom etrik o ‘rniga aytiladi. 0 ‘tkazgichdagi
kompensatsiyalashmagan zaryadlar faqat uning yuzasida taqsimlanadi,
o ‘tkazgich ichida esa m usbat va manfiy zaryadlar o ‘zaro kom pen-
satsiyalashgan bo ‘ladi. Zaryadlam ing taqsimlanishi o ‘tkazgich shakliga
bog‘liq bo‘ladi: uchliklarida zaryadlar zichligi maksimal bo‘ladi, natijada,
uchliklar yaqinida maydon kuchli, botiq joylarida esa kuchsiz bo ‘ladi.
E lektr sig‘imi Nazariya va tajribalar ko ‘rsatadiki, (p - potensial q - o ‘tkazkich
zaryadiga proporsionaldir:
76
(12) bu yerda, 1/S — proporsionallik koeffitsiyenti.
S = q/(p - kattalik olingan o'tkazgich uchun o'zgarm as bo ‘lib,
o ‘tkazgichning elektr sig‘imi deyiladi. Sig‘imning fizik m a’nosi oddiy:
