Ток kuchi va kuchlanishning ta ’sir qiluvchi yoki effektiv qiymatlari
quyidagicha topiladi:
1 эф = 1 0 / ^ 2 - и эф= и 0 / ^ 2
(
8
)
0 ‘zgaruvchan tokning davr b o ‘yicha o ‘rtacha quw ati:
/?=
Ief Uef cos cp ,
(9)
bu yerda, cos ф — qu w at koeffitsiyenti. Texnikada elektr zanjiriga
qo‘shim cha sig‘imlar va induktivliklar kiritilib,
qu w at koeffitsiyentini
birga yaqinlashtirishga harakat qilinadi.
35-§. MAKSVELL NAZARIYASI VA ELEKTROMAGNIT MAYDON
«Elektromagnit maydon — o ‘zida elektr va magnit holatida b o ‘lgan
jism lar mavjud bo'lgan va ularni o ‘rab turadigan fazoning qismidir», —
deb fizika tarixida birinchi marta M. Faradey elektromagnit maydon ta’rifini
bergan. Kembrej universitetining professori D.K.Maksvell bu g‘oya ustida
tadqiqotlar olib borib, elektromagnetizm nazariyasini yaratdi. Maksvell
elektrodinamikaga asos bo'lgan, elektromagnit maydon qonunlarini to ‘rtta
diflferensial tenglam alardan iborat tizim ko‘rinishida ifodaladi.
Elektr va magnit maydonlari orasida o ‘zaro bogianishlar mavjud. Bu
bog‘liqliklar Maksvell tom onidan chuqur o ‘rganilib
m ashhur teng-
lamalar ko'rinishida berilgan. Tenglamalarni ishlab chiqish jarayonida
Maksvell ikkita asosga tayandi.
I.
Faradey qonuni bo‘yicha o‘zgaruvchan magnit maydonida joylashgan
qo‘zg‘almas berk konturda
(L) E. - induksiya EYK vujudga keladi:
bu yerda, kontur va yuza qo‘zg‘almas bo'lganliklari uchun vaqt b o ‘yicha
differensiallash, yuza b o ‘yicha integrallashninng
joylarini almashtirish
mumkin. Umuman olganda,
В - vektoming vaqtga ham, koordinatalarga
ham bog‘liq ekanligi
hisobga olingan, shuning uchun integral belgisi ostida
vaqt bo‘yicha olingan xususiy hosila yozilgan:
dB / dt .
Boshqa tom ondan EYK ni tashqi kuchlarning kuchlanishi orqali
ifodalash mumkin:
( 1 )
95
