shimoliy qutbi
(N) deyiladi.
Agar
har xil magnit qutb-
laming o‘zaro tortishishlarini
hisobga olsak, magnit milining
shimoliy qutbi
(N) Yeming
geografik shimoliy qutbi yaqi-
nida
joylashgan Yeming ja-
nubiy magnit qutbiga tortiladi
(33-rasm).
Yerning magnit o ‘qi ay-
lanish o ‘qiga 11,5° qiya joy
lashgan. Shuning uchun mag
nit m eridianlari geografik
m erid ia n la rg a m os tu sh -
maydi.
Yer dipoli magnit m om enti quyidagiga teng:
M = 8 • 1015 A • m2
H ar xil ch e tlan ish la r
hisobga o linm asa, m agnit m aydonining
maksimal qiymati shimoliy magnit qutbda (Antarktidada)
Bmgx =68 • 10-6
T, (0,68 Hz), minimal qiymati
Braziliyada kuzatiladi,
Bmin =24 • 10'6 T,
(0,24 Hz). H ar xil magnit anomallari mavjud. Masalan, Kursk hududida
(Rossiya)
B = 200 • 10'6 T, (2 Hz). Shu sababli Yeming magnit maydonini
ekssentrikdipol maydoniday deyish mumkin.Yerning
magnit maydoni
vaqt o ‘tishi bilan chiziqli kamayib boradi,
m asalan, keyingi 100 yil
ichida u 5 %ga kamaygan. Shu bilan birga magnit qutblarining bir necha
gradusga siljishi ham kuzatilgan.
Arxeomagnit va paleomagnit o ‘lchashlar natijalari shuni ko‘rsatadiki,
uzoq o ‘tmishda Yeming magnit qutblari bir necha m arta almashingan
(shimoliy qutb o ‘miga janubiy, janubiy qutb o ‘rniga shimoliy qutb kelgan
va hokazo). Oxirgi 9000 yil ichida Yer m agnit
qutblarining joylari
o ‘zgarmagan.
Yeming magnit maydoni tabiati qanday? M a’lumki, Yeming yadrosi
suyuq holatda b o ‘lib, elektr o'tkazuvchandir. Radioaktiv yemirilish
natijasida yadroda konvektiv harakatni vujudga keltiradigan energiya ajralib
chiqadi,
shuningdek, yadro Yer qobig‘i bilan birgalikda aylanadi. Yer
33-rasm.
92
yadrosidagi o ‘tkazuvchanlikka ega b o ig an suyuq m oddaning murakkab
harakati tufayli unda toklar hosil bo'lib, natijada Yerning magnit maydoni
vujudga keladi.
