— } f - & , 3) (3) tenglamaMaksvell birinchi gipotezasining matematikifodasi bo'lib,
Maksvell nazariyasining birinchi fundamental tenglamasidir.
Maksvell tenglamasining chap tom onida elektr maydon kuchlan-
ganligining berk kontur bo‘yicha sirkulatsiyasi yozilgan. Elektrostatik
maydonda bunday sirkulatsiya nolga teng. Ixtiyoriy elektr maydoni esa
nopotensialdir.
II.
0 ‘zgarmas elektr toki zanjirida tok chiziqlari uzluksizdir. Zanjirda
kondensator mavjud b o isa o ‘zgarmas elektr toki oqib o'tm aydi (elektr
zanjiri uzilgan bo‘ladi), o'zgaruvchan tok esa bunday zanjirdan oqib o ‘tishi
mumkin. Bu holda tok chiziqlari kondensator qoplamalarida uziladi, chunki
kondensatordan tok o‘tmaydi. Lekin Maksvell shunday g'oyani ilgari surdiki,
bu fikrga asosan, o'zgaruvchan tok fazoda kondensatorda tok chiziqlari uzil-
magan kabi magnit maydonini hosil qiladi.
Lekin biz bilamizki, haqiqatda kondensatorda tok yo‘q. Bu vaqtda magnit
maydonini nima hosil qiladi? Kondensatorda o‘zgaruvchan elektr maydoni
(kondensator qoplamlaridagi zaryadlar qiymatlari o ‘zgarib turadi) magnit
maydonini hosil qiladi.Maksvell ikkinchi gi potezasining mazmuni mana
shunda.
0 ‘zgaruvchan elektr m aydoni bilan shunday tokni taqqoslash
mumkinki, bu tok qaralayotgan o'zgaruvchan elektr maydonini hosil
qilayotgani kabi magnit maydonini hosil qilsin. Bu tok, «o‘tkazuvchanlik
toki» deb ataluvchi harakatlanayotgan zaryadlar tokidan farqli ravishda
«siljish toki» deyiladi. Demak, fazoning har bir nuqtasida to‘la tok zichligi:
J J o ' t k ^
J s i l j *
Ko'rsatish mumkinki, siljish toki zichligi elektrik siljish vektorining
( M ) o ‘zgarishi tezligi bilan aniqlanadi:
96
y = ^ ;
(D = e0tÊ ). at Siljish toki hisobga olinsa, Maksvell nazariyasining ikkinchi tenglamasi
quyidagicha yoziladi:
