|
‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslikBog'liq ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslikoptik jihatdan zieh
jism deyiladi.
Optik zichliklari bir xil bo'lm agan ikki muhit chegarasida to'lqin
uzunliklari turlicha bo‘lgan yorug‘lik har xil sinadi. M oddaning sindirish
ko‘rsatkichining tushayotgan yorugMikning to'lqin uzunligiga bog‘liqligi
tufayli sodir boiadigan hodisalarga dispersiya deyiladi (dispersiya lotincha
sochilish m a’nosini beradi).
« = / ( x )
(3)
Agar tushayotgan ingichka «oq» nur dastasi yo'liga shaffof prizmani
qo‘ysak, ekranda yettita rang tasmasidan iborat manzara hosil bo'ladi: qizil,
pushti, sariq, yashil, havorang, ko‘k, binafsha (41-rasm).
Bu holda prizmadan o ‘tgan qizil nurlar eng kam, binafsha nurlar esa
eng ko‘p sinadi. Hosil bo‘lgan har xil rangdagi spektr, oq tabiiy yorug‘lik
(Quyoshdan keluvchi) har xil to lq in uzunliklaridagi tebranishlam i o ‘zida
mujassamlashtirganligini ko‘rsatadi.
Shisha uchun sindirish ko ‘rsatkichi ko‘zga ko‘rinuvchi yorugiikning
hamma to ‘lqin uzunliklari uchun 1,5 ga yaqin. Bunda dispersiya shunday
bo'ladiki, qizil rangdan (X= 0,65 mkm) binafsha rangga (¿,=0,44 mkm)
o'tganda sindirish ko'rsatkichi 1,514 dan 1,534 ga, ya’ni 1,3 %ga oshadi.
ühunga qaram asdan, bu olimlarga maxsus asboblar — spektrograllar
yordamida har xil moddalaming chiqarish va yutilish spektrlarini o ‘rganish
natijasida ulam ing tarkibi va xususiyatlari to ‘g‘risida muhim m a’lumotlar
olish imkoniyatini beradi.
Y öru g‘likning qutblanishi.
Y o ru g ‘lik t o ‘lq in la ri ta rq a -
layotgan ko‘ndalang elektro-
magnit tebranishlardan iborat,
b u n d a te b ra n is h y o ‘n alish i
to 'lq in tarqalish yo'nalishiga
perpendikulär. Tebranishlari bitta
parallel tekisliklar tizim ida ro‘y
berayotgan y o rug‘lik dastasi
104
|
| |
