Yopiq shtamplarda yuqori va quyi qismida ∆ tirqish (10.3-rasm) bo‘lmaydi,
ajralish
yuzalari murakkab tekisliklar bo‘yicha o‘tib, o‘zaro qulflanadi. Shtamplashda esa yopik o‘yikda
shtamplanadi. Shu sababli bu shtamplarda olinadigan pokovka og‘irligi zagotovka og‘irligiga teng
bo‘lishi kerak. Bu shtamplarda pokovkalar olishda metall tejash mumkin bo‘lsada, shtamp
konstruksiyasi murakkab hisoblanadi. Yopiq shtamplar jarayoni gorizontal bolg‘alash mashinalari
(GBM) da keng qo‘llaniladi.
Siqish shtamplarida (10.4-rasm) shtamplash chuqur yuzalari bo‘lib, ushbu yuzalarni metall
bilan to‘ldiriladi. Ushbu usul bilan shtamplash gidravlik presslarda amallga oshiriladi. Bir o‘rinli
shtamplash–shtamp bo‘shlig‘i bir bo‘shliqga ega bo‘lgani bois bir o‘rinli deb ataladi.
Ko‘p o‘rinli shtamplarda shtamp o‘rni bir necha bo‘lib,
zagotovka ketma-ket pokovka
shakliga kirib boradi.
10.3-rasm. Shtamp. a-yopiq: 1-puanson; 2-matritsa; 3-pokovka; 4- surgich; b-yopiq bolg‘alash
shtampi
Ko‘p o‘rinli shtamplarda ikki hil o‘rin qilinadi: 1) buyumni uzil kesil shtampovka qilishga
tayyorlashga mo‘njallangan tayyorlash o‘rini; 2) Uzil-kesil shtampovka qiladigan o‘rinlar.
Tayyorlab beradigan o‘rinlar ham o‘z navbatida siqadigan, bukadigan, cho‘zadigan va yoyuvchi
o‘rinlarga bo‘linadi. Siqadigan o‘rinlar zagotovkani buyumning kesimi zagotovka kesimidan
kichik bo‘lishi talab etilgan joyidan siqish uchun ishlatiladi.
10.4-rasm. Siqib chiqaruvchi shtamplar uchun shtamplash. a) to‘g‘ri
siqib chiqarish; b-
teskari siqib chiqarish. 1- puanson; 2-matritsa; 3- pokovka; 4-siquvchi.
Bukadigan o‘rinlar bukilgan buyumlarni shtampovka qilishda ishlatiladi. Bukadigan
o‘rinlarning shakli bukilgan buyumning shakliga mos kelishi kerak. Cho‘zadigan o‘rinlar
zagotovkaning ayrim qismlarini cho‘zish talab qilingan hollarda ishlatiladi. Yoyuvchi o‘rinlar
chiqiqlari bo‘lgan buyumlarni shtampovka qilish uchun xizmat qiladi.
Shtampovka qiladigan
o‘rinlar xomaki va bir yo‘la shtampovka qiladigan o‘rinlarga bo‘linadi. Bir yo‘la shtampovka
qiladigan o‘rinlar faqat, uncha
murakkab katta chiqiqlari, qobirg‘alari va o‘tkir burchaklari
bo‘lmagan detallarni shtampovka qilishda ishlatiladi. Bitta bir yo‘la shtampovka qiladigan o‘rini
bo‘lgan shtamplarda zagotovka birdaniga tayyorlov o‘rinidan keladi va unga tegishli o‘lchamlar
beriladi. Xomaki shtampovka qiladigan o‘rinlar pokovkalarning xomaki
shaklini hosil qilish
uchun qo‘llaniladi, bunda o‘rinlarda pitirlar hosil bo‘ladi. Pitirlar zagotovka sof o‘ringa o‘tishidan
oldin ayrim hollarda kesib tashlanadi. Bitta bir yo‘la shtampovka qiladigan o‘rini bo‘lgan
shtamplarni qo‘llash tavsiya etilmaydi, chunki ular tez eyilib ketadi(o‘z o‘lchamlarini o‘zgartirib
yuboradi va ishdan chiqadi). Barcha hollarda, xatto uncha murakkab bo‘lmagan
pokovkalarni
tayyorlashda ham ularni bir yo‘la shtampovka qiladigan o‘rinlardan oldin xomaki o‘rinlarda
shtampovka qilish kerak.
