Burchak va aylanma tezlik haqida tushuncha
Harakatlanuvchi qattiq jismning ikki nuqtasi doimo qo‘zg‘al- may tursa, uning bunday harakati qo‘zg‘almas o‘q atrofidagi aylanma harakat deyiladi.
Mashina va dastgohlarning ko‘p qismlari aylanma harakatda bo‘ladi, jumladan, tishli g‘ildiraklar, shkiflar, ekssentriklar, vallar va boshqalar.
0 }02 o‘q atrofida aylanayotgan jismning
A nuqtasi radiusi
r ga teng aylana chizsin:
0 {A —r. Jismning burchak tezligi o‘zgarmas (
00= const) bo‘lganda tekis aylanish yuz beradi. Burilish burchagi
bu holda quyidagi formula bilan aniqlanadi:
у = со •
t.
Jism o‘z o‘qi atrofida aylansa, uning nuqtalari radiusi
r nuq- talardan aylanish o‘qigacha bo‘lgan masofaga teng aylana bo‘ylab siljiydi, deyiladi.
t vaqtda
S= AA{yo‘lni o‘tgan
A nuqtani ko‘rib chiqamiz. Ayni holda
S yo‘lni burilish burchagi bilan aylana radiusining ko‘paytmasi sifatida aniqlash mumkin, ya’ni
S = r • cp.
Nuqta
A aylana bo‘ylab bir marta o‘tsa:
S= 2 nr, n marta aylanganda esa 5 = 2
urn bo‘ladi.
Bu holda
A nuqtaning aylanish tezligini quyidagicha aniqlash mumkin:
_ _
Ългп _ nrn
Va ~ ~ t 60 3 0 ’
bu yerda,
t — vaqt, sekund.
Lekin to =
™ , bunda v =
r = w •
r.
Bu tezlik aylanaga urinma yo‘nalgan bo‘ladi.
0 , 0 2 atrofida aylanayotgan jismni ko‘rib chiqamiz (2.1-rasm).
A nuqta
r radius bilan aylana chizadi:
r — OtA.
