|
0 ‘zbekist0n respublikasi oliy va
|
| bet | 11/109 | | Sana | 14.02.2024 | | Hajmi | 22,48 Mb. | | #156599 |
Bog'liq TO‘QUYCHILIK MAXSUS TEXNOLOGIYASI VA JIHOZLARI ALIMBOYEV (1)2.3-rasm. Chervyakli uzatma:
/ —chervyak; 2 —chervyak g‘ildiragi.
Shunday qilib, ko‘p pog‘onali uzatmaning umumiy uzatish soni uzatmaga kiradigan alohida tishli g'ildiraklar juftlari uzatish sonlarining ko'paytmasiga teng.
Chervyakli uzatmalar. 0 ‘qlari kesishadigan vallar orasida harakat uzatish uchun chervyakli uzatmalardan foydalaniladi. Valga o'tqazilgan (yoki val bilan yaxlit ishlangan) chervyak (vint) boshqa valga o'tqazilgan chervyak g'ildiragini aylantiradi (2.3-rasm).
Chervyakli uzatma tishli-vintli uzatmalar deb ataladigan uzatmalar jumlasiga kiradi, chunki ularda ham tishli, ham vintli uzatmalarga xos belgilar bo'ladi.
Chervyak ham vint kabi qadami p va yo'li S (ko‘p kirimli chervyaklar uchun) bilan xarakterlanadi:
S = P ' Z V
bu yerda, zx ~ chervyakning kirimlari soni.
Chervyakli juftning uzatish sonini aniqlaymiz. Chervyak aylanganda ilgarilanma harakatlanadigan g'ildirakning chiziqli tezligi:
bu yerda, со — chervyakning burchak tezligi;
«, — chervyakning aylanish chastotasi.
Chervyak g'ildiragining boshlang‘ich aylanasidagi chiziqli tezligi:
bu yerda, d2 — chervyak g'ildiragi boshlang‘ich aylanasining diametri;
co2 —g‘ildirakning burchak tezligi, n2 —g'ildirakning
aylanish chastotasi. Bu aynan bir xil tezlik, ya’ni v, = v2 bo‘lgan hoi uchun.
Snx = nd2n2, S(ox= nd2(a2; uzatish soni / = = n^2 bo‘ladi.
Bu ifodaga g'ildirak aylanasi uzunligining qiymati nd2 = z2P v a yo‘lining qiymati S =zxP ni qo'yib, quyidagini hosil qilamiz:
/ _ n\ _ ъ р _ Ъ
«2 ZxP Z\
bu yerda, zx ~ chervyakning kirimlari soni;
Z2 — g'ildirak tishlarining soni.
Chervyakli uzatmadan mashinasozlikning turli sohalarida keng foydalaniladi. Bunga sabab, u qator a f z a l l i k l a r g a ega:
ravon va shovqinsiz ishlaydi;
uzatmaning gabarit o'lchamlari ancha kichik bo'lishiga qaramay, katta uzatish sonlari hosil qilish mumkin.
Chervyakli uzatmalaming uzatish sonlari / = 5 500 orasida. Kuch uzatmalarida foydalaniladigan uzatish sonlari diapazoni
/ = 10+80 (ba’zan, 120 gacha) atrofida;
ixcham. Yuqorida chervyakli uzatmaning uzatish soni i =z2/ z l ekanligi ko'rsatilgan. Shunday qilib, i= 100 bo'lgan sonini bir kirimli chervyak va tishlari soni Z2— 100 bo'lgan g'il
dirak bilan hosil qilish mumkin. Shu misoldan ko'rinib turib- diki, uzatishlar soni katta bo'lgan chervyakli uzatma shunga mos tishli uzatmalardan ancha ixcham bo'ladi;
o'z-o'zidan tormozlanish xossasi bo'lgan uzatma tay yorlash imkoni bor. Bu xossa shundan iboratki, harakatni chervyakdan faqat chervyak g'ildiragiga uzatish mumkin, bu esa yuk ko'tarish qurilmalarida juda muhim, chunki harakatlantirish
dvigateli to‘xtatilganda tormozga hojat boMmaydi. Bu holda yuk chervyak g‘ildiragiga mahkamlangan barabanga o'ralgan trosda osilganicha turadi.
Chervyakli uzatmaning k a m c h i l i k l a r i quyidagilardan iborat:
FIK nisbatan kichik (0,5+0,85). Chervyakli uzatmada
FIK, odatda, tishli juftlarnikiga qaraganda kichik bo'ladi, bunga sabab chervyak va g'ildirakning tutashgan profillari kuch ta’sirida bir-biriga nisbatan siljishi tufayli katta isroflar paydo bo'ladi. Ko'p kirimli chervyaklari bor uzatm alarda cher- vyaklar juda sifatli tayyorlangandagina r| = 0,95 bo'lishiga eri- shiladi;
ishqalanish natijasida uzatma kuchli qiziydi. Chervyakli uzatmani sovitib turish uchun qovurg'ali devorchalari bo'lgan moy rezervuarlardan va boshqa sovitish usullaridan foyda- laniladi;
tishli uzatmalardagiga qaraganda ancha kam quvvat uzatiladi.
Chervyakli uzatmalar chervyakning kirimlar soni bilan (bir, ikki, uch va ko'p kirimli chervyaklar), chervyak valining joy- lashishi (chervyak g'ildiragiga nisbatan yuqorida, pastda va yonboshda joylashishi) bilan bir-biridan farq qiladi.
Mashinasozlikda, shu jumladan, to'qimachilikda silindrik chervyakli uzatmalar eng ko'p ishlatiladi.
Egiluvchan elementli uzatmalar
|
| |
