YT H ning m inim al soniga va yo ‘1 boMagining uzunligiga

11-13
6
9
17
14-16
7
10
22
3. 
Biron bir yo‘1 boMagida (100 m - 1000 m masofagacha) 4 
y il ichida 10 va undan ko‘p YTH qayd qilingan bo‘lsa, unda bunday 
yo‘1 bo‘lagi xavfli deb hisoblanadi [8].
Statistika usulini amalda qoMlash uchun Y T H hisobga olganda 
sodir boMgan yo‘1 boMagining aniq masofasi ko‘rsatilishi zarur. 
Afsuski, aksariyat 
YTH tahlil qilinganda ularning qanday 
kilometrda sodir etilgani ko‘rsatiladi. Masalan, Toshkent-Qo‘qon 
avtomobil yoMining 22 km da deb ko‘rsatiladi yoki biron bir jamoa 
xo‘jalig i hududida boMganligi qayd qilinadi. Lekin yoMning aniq 
qaysi piketida boMganligi ko‘rsatilmaydi. Shu sababli Y T H sodir 
etilgan jo y to‘g‘risida aniq maMumotga ega boMinmaydi, natijada 
yoMning xavfli boMaklarini statistik usul bilan aniqlab boMmaydi. 
Bundan tashqari, statistik usulni qoMlashda quyidagi kam chiliklar 
mavjud:
— loyihalanayotgan yoMning xavfli 
boMagini baholab 
boMmaydi;
- harakat xavfsizligi tahlili YTHning o‘rtacha soni hisobidan 
o‘tkaziladi;
- Y T H vaqt bo‘yicha notekis boMinadi, ayrim hollarda xavfli 
yo‘1 boMaklarida hodisalar qayd qilinmaydi va aksincha, kam xavfli 
joylarda hodisalar ko‘p sodir etiladi. Shuning uchun harakat 
xavfsizligini to‘g‘ri tahlil qilishda kamida 3 y illik Y TH
maMumotidan foydalanish zarur;
— yoMning xavfli boMagini maMum daraja aniqlik bilan 
topilgandan so‘ng, bu usul yordamida belgilangan ishlaming 
iqtisodiy samaradorligini aniqlash imkoniyati boMmaydi.
Oldingi boMimlarda ko‘rib o‘tilgan yo‘1 boMaklarining 
xavflilik darajasini aniqlash usullari asosan YTHning tahliliga 
asoslangan boMib, u yoki bu holatda yoMning turli qismlarida sodir 
boMgan hodisalami atroflicha tadqiqot qilish natijasida maMum 
xulosalarga kelingan. Quyida Y T H vujudga kelishidan oldingi

holatiga qarab, yo‘1 bo‘laklarining xavflilik darajasini aniqlash 
yuzasidan fikr yuritamiz.
Harakat qatnashchilari orasida ma’lum yoM sharoitida Y T H
vujudga kelayotgan xavfli vaziyatda ular o‘z harakatlarini davom 
ettirishlari 
ziddiyatli vaziyat
deb tushuniladi [11].
Ziddiyatli vaziyat usuli ko‘proq bir sathdagi chorrahalami, 
yo‘Ining rejadagi va bo‘ylama qirqimdagi egri boMaklarini, 
shuningdek, to‘satdan tormoz berish joylarining xavflilik darajasini 
aniqlashda qoMlaniladi. Buning uchun haqiqiy yo‘1 bo‘lagidagi 
harakat tartibining o‘zgarishini kuzatish yoki EH M yordamida 
harakatlanishning imitatsion modeli tuziladi. Kuzatishni harakat 
miqdori eng katta qiymatga ega boMgan soatda quyidagi usullardan 
foydalangan holda olib boriladi:
- transport oqimiga qo‘shilib harakatlanuvchi avtomobil 
laboratoriyada ko‘p marotaba (6-10 marta) tekshirilayotgan 
avtomobil yoMining boMagidan o‘tish. Bunda kuzatuvchilar 
haydovchining 
keskin 
tormoz 
berish, 
harakat 
yo‘nalishini 
o‘zgartirish va boshqa YTHning oldini olish uchun bajargan 
harakatlarining joylarini hisobga olib boradilar;
- YTHning vujudga kelish ehtimoli bor joylarda (bir sathdagi 
kesishmalar, temir yo‘1 kesishmalari, rejadagi kichik radiusli 
egriliklar va h.k. yaqinida), yo‘1 bo‘yicha joylashgan postlarda 
kuzatuvchilar yordamida harakatdagi keskin o‘zgarishlami oMchab 
borish;
- harakatlanuvchi laboratoriya avtomobilida o‘matilgan 
datchiklar yordamida yo‘1 bo‘yicha tezlikning va yo‘nalishlaming 
o‘zgarishini «samopitses»larda yozib borish.
Ziddiyatli vaziyat usulidan foydalanib, yo‘1 boMagining 
x avflilik 
darajasini 
aniqlash 
uchun 
avtomobil-laboratoriya 
yordamida hamma yoM boMaklaridagi tezlikning va yo‘nalishning 
o‘zgarish grafigini chizish kerak. Bu usulda yoMning x avflilik 
darajasini aniqlash avtomobilning u yoki bu holatidagi bo‘ylam a va 
ko‘ndalang manfiy tezlanish qiymati bilan oMchanadi.
Ziddiyatli vaziyat o‘zining xavflilik darajasi bo‘yicha uch 
turga boMinadi: yengil, o‘rtacha va kritik.

Yengil
- haydovchi uzoq masofadan ziddiyatli nuqtaga 
yaqinlashishida 
xavfli 
vaziyatni 
tushunib, 
boshqa 
harakat 
qatnashchilarining harakat yo‘nalishini o‘z vaqtida baholash 
imkoniyati mavjud.
0 ‘rtacha
- kutilmaganda xavfning paydo bo‘lishi yoki boshida 
harakatlanish sharoitini noto‘g‘ri baholash oqibatida yuzaga kelish 
bilan tavsiflanadi.
Kritik -
haydovchi yo‘ Ining qisqa bo‘lagida o‘ta tezlik bilan 
harakat qilib, YTHning oldini olishi mumkin.
Ziddiyatli vaziyat soni mavjud yoMlar uchun kuzatuvlar 
natijasida aniqlanadi, yangi yoMlami qurishda esa matematik 
modellar tuzib topiladi. Kritik holatga keltirilgan ziddiyatli 
vaziyatlar soni quyidagicha [11] aniqlanadi:
К '

Download 4,53 Mb.