va neft, glauber tuzi,
granit, marmar, ohaktosh, mergel
konlari bor.
Iqlimi.
Qishi sovuq, chunki Sibir va A rktika havo
m assalari hech qanday to'siqsiz kirib keladi. Yoz issiq
va quruq (+26°, +27°C), eng yuqori harorat +44, +46°C,
yillik yog'in miqdori 80-100 mm.
Suvlari,
asosan, A m udaryo yerosti suvlari va Orol
dengizidan iborat. Loyqa yotqizilishi natijasida deltadagi
tarm oqlar o'zgarib turadi, 1950-yillarda Toldiq va
Quvanishjarm a va Qipchoqdaryo tarm oqlari vujudga
keldi. A rtezian suvlariga boy, A m udaryoda Tuyamo'yin
suv ombori qurilgan. K o'llari mayda ko'llar va Orol
dengizidan iborat.
214
Tuproqlari allyuvial yotqiziqlar ustida hosil bo'lgan.
O 'tloq, o'tloq-botqoq (qayirlarda), botqoq (to'qaylarda)
tarqalgan.
O'simliklari
to'qay o'sim liklari (terak, tol, jiyda,
turong'il, yulg'un, ching’il, kendir (tola
beradi), chiy,
qo'g'a
va qiyoq)
tarqalgan.
Hayvonlari.
K em iruvchilar (qo'shoyoq, yumron
qoziq, qumsichqon),
qushlardan to'rg'ay, quzg'unlar
yashaydi. To'qaylarda quyon, sassiqko'zan, bo'rsiq,
yovvoyi mushuk, chiyabo'ri, tulki
yashaydi.
To'qay tabiatini muhofaza qilish m aqsadida 1971-yil
Baday to'qay qo'riqxonasi tashkil qilingan (100 m ing ga).
Ustyurt
U styurt platosining janubi-sharqini tashkil qiladi.
Chinklar (tikjarlar) bilan o'ralgan.
Relyefi, geologik tuzilishi va foydali qazilmalari.
Relyefi tekisliklardan, botiqlardan (Asakaovdan, Sariqa-
mish, Borsakelmas) va qirlardan (Qoplonqir) iborat. Neft
va gaz konlari ham da tuz konlari bor.
Iqlimi.
Cho'l kontinental iqlimi hosil bo'lgan, yoz
issiq, qish sovuq, yillik yog'in miqdori 100-120 mm.
Qishi O 'zbekistonda eng sovuq va uzoq davom etadi
(4 oy), yillik yog'in miqdorining 20%i yozda yog'adi.
lyulning o'rtacha harorati +26°, +28°C, doimiy oqar
suvlari yo'q.
Tuproqlari.
S ur-qo'ng'ir tuproqlar eng katta may-
donni egallaydi.
215
|
