37
= s
GM op
bunda, S
op
- qurilmaning bitta o'rnatilgan joyida turib ho'llaydigan
maydoni, m
2
;
V
in
- ho'llanadigan massivning yuqori qatlamini infil-
tratsiyalanish tezligi, m/s. Infiltratsiya
miqdori karyerlarda katta
diapazonda o'zgaradi. Masalan, ko'mir razrezlarida uning miqdori
0,0025 m/s dan 3 m/s gacha o'zgaradi.
Qazib-yuklash ishlarida ko'p cho'michli rotorli ekskavatorlar
qo'llanganda ham karyer atmosferasiga
ajralib chiqadigan changni
kamaytirishda bir cho'michli ekskavatorlardagi changga qarshi
kurashish usullaridan foydalaniladi. Shuningdek,
bir qator chang-
lantiruvchi manbalar dastlab changni aspiratsiyalab, keyin uni turli
changtutkichlar bilan tutib olish usulini qo'llashga imkon beradi.
Ayrim hollarda rotorli ekskavator bilan massivdan kon jinslarini qazib
olishda havoni filtrlanish koeffitsiyentining kichik bo'lishi
tufayli
massivni ho'llash usuli bir cho'michli ekskavator qo'llanilgandagiga
nisbatan boshqacha bo'lishi mumkin.
Shu sababli rotorli ekskavator qo'llanganda massivni ho'llash
uchun maxsus usullardan (massivga suv shimdirish va boshqalar)
foydalaniladi.
Buzilmagan (tegilmagan) massivni oldindan ho'llash usuli ko'mir
konlarini qazib olishda istiqbolli usul hisoblanadi. Ko'mir massivlarini
oldindan ho'llash bo'yicha tajribalar «Ekibastuz» (Qozog'iston),
Angren (O'zbekiston) va Olmaliq (Qirg'iziston) ko'mir razrezlarida
olib borilgan. Bu usulni qo'llash razrezlar atmosferasiga chang ajralib
chiqishini kamaytirish
bilan bir qator- da, ma'lum miqdorda unga
sarflanadigan xarajatlarni ham qis- qartirishga imkon beradi. Chunki
bunda qazib olinadigan kon massivida burg'ilab-portlatish ishlari olib
borilmaydi. Rotorli ekskavator qazib oladigan massivda ma'lum
setkada skvajinalar burg'ilangandan so'ng ularga yuqori bosimga ega
bo'lgan quril- malar yordamida suv haydaladi. Bu qurilmalar hosil
qiladigan bosim 18-20 МПа ni, haydaladigan suv miqdori esa 18
m
3
/soat ni tashkil qiladi.
Rotorli ekskavator qo'llanganda oldindan massivni ho'llashning
samaradorlik ko'rsatkichlari 3.2-jadvalda keltirilgan.
Q
V
Suratda ho'llanmagan
massivlar uchun; maxrajda ho'llangan mas-
sivlar uchun harakatlanish tezligi, m/s.
Lentali konveyer ishlatilganda o'ramaga kiritiladigan material
hajmi quyidagi ifoda orqali aniqlanadi:
0
M
=C
o
■ (0,95 - 0,05)
2
■
V
t
,
bunda C
o
- lentadagi yukning kesim yuzasi
shaklini hisobga olish
koeffitsiyenti;
B - lenta kengligi, m;
V
t
- lentaning harakatlanish
tezligi, m/s.
O'ramadagi materialning so'nggi tezligi
quyidagi ifoda orqali
aniqlanadi:
Vk
19,6
H
p
(1
-1,2
f
m
• ctg
a ) + ( •
K
)
2
,
bunda H
p
- materialni yuklash noviga tushish balandligi, m; f
m
-
materialning nov sathiga ishqalanish koeffitsiyenti (qum uchun f= 0,6;
ko'mirda f= 0,5 - 0,58);
a - yuklash novining qiyalik bur- chagi
(gorizontga nisbatan), gradus; V
H
- materialning
novga tushishdagi
boshlang'ich tezligi, m/s, K
T
- material harakati yo'na- lishi
o'zgargandagi tezlik kamayishini hisobga olish koeffitsiyenti
(30° bo'lganda K
t
= 0,85, 45° bo'lganda
K
T
=0,69). ERG - 1600
40
31
t
1
10
38
3.2- jadval
