34
tufayli qo'shimcha namlik yo'qotilishini hisobga olish koeffitsiyenti;
K
m
- ho'llanadigan massivdagi kukun fraksiyalarini hisobga olish
koeffitsiyenti. Yuqoridagi ifodalarni tashkil qiluvchi ko'rsatkichlar-
ning qiymati har bir ruda rusum va kon jinsi uchun tajriba asosida
aniqlanadi.
Kon massasini ho'llash gidromonitor-nasos qurilmasi bilan
amalga oshirilsa, qurilmadagi bosim va suv sarfini aniqlash talab
etiladi. Bosimni aniqlashda quyidagi zaruriy shartlar hisobga olini- shi
lozim. Qurilmalar pog'onaning ustiga ham, ostiga ham o'rnatish uchun
qulay bo'lishi kerak. Belgilangan bosim portlatilgan kon massasini
ho'llash uchun gidromonitor jo'mragidan otilib chiqayot- gan suv
oqimini kerakli masofaga yetishini ta'minlay olishi kerak.
Gidromonitor pog'onaosti maydoniga o'rnatilganda uning jo'm-
ragidan chiqayotgan suv oqimi hamda pog'ona parametrlarini hisobga
olgan holda zarur bo'lgan bosimni (Pa) quyidagi ifoda orqali aniqlash
mumkin:
H
Y
_ 0,00025
n
d + 1000d
:
bunda g - erkin tushish tezlanishi, m/s
2
; p
B
- suvning zichligi, kg/m
3
;
h
- pog'ona balandligi, m; h
B
- portlatishda kon massasining qabarish
balandligi, m; h
r
- gidromonitorni ostki maydonga o'rnatish balandligi,
m; C
b
- gidromonitor bilan kon massasi uyumi o'rta- sidagi masofa, m;
В - kirma (заходка) kengligi, m;
a
y
- pog'ona qiyalik burchagi, grad;
Y
n
- suv oqimining qiyalik burchagiga bog'- liq bo'lgan koeffitsiyent,
a
°С;
d- jo'mrak diametri, m.
Havo tarkibida mavjud changni og'irlashtirish usulidan biri -
kavjoyga suv bug'i yuborib, u yerda ajralib chiqadigan chang
zarrachalarini kondensatsiyalashdan iborat.
g •P
B
J (hy + h - К ) + ( ( + B + hy • ctg a y )
H„ = —
•^(hy + K
B
- h
T
) + ( ( + B + hy • ctg a y )
35
Ekskavator qazib oladigan kon massasini ho'llash asosida undan
chang ajralib chiqish intensivligini kamaytirish usuli karyerlarda keng
qo'llanadi. Bu usulning mohiyati kon massasi ho'llanganda chang
zarrachalari ham ho'llanib bog'lanuvchan (yopishqoq) bo'lib
36
qoladi va havo oqimi bilan to'qnashganda ularning uchib ketishining
oldini olishda namoyon bo'ladi.
Karyerlarda (ayniqsa, ruda karyerlarida) kon massasini gidro-
monitor-nasos qurilmasi yordamida ho'llash keng tarqalgan. Bunda
gidropoyezd, maxsus suv sepish mashinalari va yarimturg'un
gidromonitor qurilmalaridan foydalaniladi.
Portlatilgan kon massasini bitta yoki ikkita suv sepish (ho'llash)
qurilmasi yordamida ho'llash mumkin. O'z-o'zidan ma'lumki, ikkita
suv sepish qurilmasi ishlatilganda kon massasining ho'llanish vaqti
ikki baravar qisqarib, 10-15 minutni tashkil qiladi.
EKG rusumli ekskavator kavjoyini bir marta ho'llash uchun
sarflanadigan suv 80-100 m
3
ni tashkil qiladi. Portlatilgan kon
massasini ho'llanganda chang ajralib chiqish intensivligi pasayib,
havoning changlanganligi 1,3-2,4 mg/m
3
gacha kamayadi.
Bitta kavjoyni ho'llashga sarflanadigan suv miqdori quyidagi
ifoda orqali aniqlanadi:
Q
=
q
B
• q
m
•
T tonn
a
bunda
q
B
- suvning solishtirma sarfi; T/soat;
q
m
- yuklash mashina-
sining unumdorligi, T/soat; T - ikki ho'llash orasidagi vaqt, soat.
