25
atmosferasiga chang ajralib chiqishini kamaytirish changga qarshi
kurashishning asosiy yo'nalishlari hisoblanadi.
Stanoklardagi havo-suv aralashmasi siqilgan havo oqimiga suv
yuborilganda suvni mayda tomchilarga parchalanishi natijasida hosil
bo'ladi (3.1-rasm).
Suv bilan ho'llangan chang zarrachalari og'irlik kuchi siqib havo
oqimidan ajralib chiqib, skvajinadan ma'lum masofada pog'ona ustki
maydoniga o'tiradi.
2
26
Chang bostirishga sarflanadigan suv q
s
(kg/m) yoki q
b
(kg/s)
quyidagi ifodalardan biri orqali aniqlanadi:
nd2
' Yb-n(®/
-
®t)
4-100
v
b '
d
1
'Yъ.п(®/
-
®t)
4-100
bunda d
s
- skvajina
diametri, m; y
b
•
n
- burg'ilanadigan jins
zichligi, kg/m
3
; ю
г
- burg'ilash kukunining yopishqoqligini hisobga
olin- gandagi optimal namligi, %; ®
t
- burg'ilanadigan jinsning tabiiy
namligi, %; v
b
- skvajinani burg'ilash tezligi, m/s.
Suvning ho'llash xususiyatini oshirish uchun unga suv sathi
tarangligini kamaytirib, uning ho'llovchanlik xususiyatini yax- shilash
hisobiga zarrachalarning yoyilishini ta'minlovchi moddalar qo'shiladi.
Bu esa havo tarkibidagi chang konsentratsiyasini kamay- tiradi
(3.1-jadval).
Havo-suv aralashmasi bilan changni bostirish usuli yuqori
samaradorlikka ega bo'lsa-da, ba'zi bir kamchiliklardan ham xo- li
emas. Masalan, doloto o'tmaslanishini tezlatadi, qish faslida suvdan
foydalanish imkoniyatini pasaytiradi, skvajina og'zining buzilishiga
olib kelishi mumkin va h. k.
6
31-rasm. SBSH-250 stanoklarida havo-suv aralashmasi bilan
chang bostirish- ning prinsipial sxemasi:
1 - nasos;
2 -
kompressordan kelayotgan siqiq havo;
3 - ventilator;
4 - nasos;
5
- suv baki;
6 - elektr qizdirgich.
q
s
1ъ
27
Sharoshkali va zarba-aylanma burg'ilash stanoklarini eksplu-
atatsiya qilish davomida ko'plab bir, ikki, uch va to'rt bosqichli chang
bostiruvchi qurilmalar yaratilgan. Bu qurilmalar skvajina og'zidan
changlangan havoni so'rib olish uzelidagi (o'ramadagi) chang tutish
apparatlari, ventilator va havo haydash tizimidan tashkil topadi.
Quruq va ho'l chang bostirish usullarida chang tutish quril-
malaridan ham foydalaniladi. Bunda burg'ilash quyqasi chang yig'-
gich orqali o'lchami 1,0x1,5x2,8 m bo'lgan cho'ktirish kamerasiga
tushadi. Yirik zarralardan tozalangan havo diametri 0,45 m ga teng
bug' gidrosikloni va filtrlash maydoni 50 m
2
bo'lgan matoli yeng-
simon filtrga o'tadi. Bunday qurilmadan foydalanganda chang- lanish
intensivligi 10 barabar pasayib, havoning changdorligi 0,6-6,9 mg/m
3
gacha kamayadi. Chang tutish qurilmalarini tako- millashtirish
yo'nalishlaridan biri (burg'ilash stanoklari uchun) ko'p qatlamli
matoga teskari yo'nalishda uzlukli yoki struyali puflash usullarini
qo'llashdan iborat (3.2- rasm). Bu qurilma qo'llanganda tizimning
turg'un aerodinamik qarshiligiga ega bo'lgan, tarkibida 20 mg/m
3
gacha qoldiq changli chiqish havosining matoga beradigan bosimi 3
martagacha ko'payishi mumkin.
3.1-jadval
