16
O'ramadan so'rib olinadigan havo miqdori ejeksiya natijasida
materiallarni tashish, ishlab chiqarish va boshqa jarayonlarda hosil
bo'ladigan havoning qo'shilishi hisobiga ko'payadi:
Q 'o
t
=Q
ot+Qd
,
bunda Q
d
- o'ramaga kirib keladigan qo'shimcha havo miqdori, m
3
/s.
2.1-rasm. Chang-havo oqimidan chang zarrachalarining ajralib chiqish sxemalari:
a -
og'irlik kuchi ta'sirida;
b - markazdan qochma kuch ta'sirida;
d - cho'ktirish tanasi
bilan chang zarrachalarining urilishi natijasida;
e - bevosita cho'kish orqali;
f -
diffuzion cho'kish bo'yicha;
J - elektrostatik cho'kish orqali;
1 - chang zarrachasi;
2 -
gaz oqimi yo'nalishi;
3 - cho'ktirish tanasi;
4 - diffuziya kuchi;
5 - manfiy qutbli
koronalash elektrodi;
6 - cho'ktirish (o'tkazish) elektrodlari;
7 - yer;
8 - qizdirilgan
tana;
9 - sovuq yuzalar.
2 1 3
3
A
_______
17
a
b
Havo oqimidagi changlarning tutilishi chang zarrachalarining
og'irlik, markazdan qochma va inersiya kuchlari ta'sirida bevosita
havo oqimidan ajralib chiqishi tufayli amalga oshadi (2.1- rasm).
Chang zarrachasiga ta'sir etuvchi og'irlik kuchi quyidagi ifoda orqali
aniqlanadi:
18
77
nd
n
F
T
=
m
■ g
=
■
P
n •
g ,
6
bunda
m - zarracha massasi, kg;
g - erkin tushish tezlanishi, m/s
2
; p -
havo zichligi, kg/m
3
.
Ushbu kuch ta'sirida havo haydagichlaridagi changlar cho'kadi.
Changli havo oqimini sun'iy aylantirishda markazdan qochma kuchlar
paydo bo'ladi:
F
=
M
i
.
0
.
i,
y
R 6
R
bunda
v
n
- changli havo oqimi tezligi, m/s;
R - oqimning egrilik
radiusi, m;
d
n
- zarracha diametri, m;
p
n
- zarracha moddasining
zichligi, kg/m
3
. Bu kuch og'irlik kuchidan bir necha marta katta bo'lib,
siklonlarda qo'llanadi. Tolasimon va matoli filtrlar qo'llanganda,
bunda chang tutilishi inersion kuch ta'siriga zarrachalarning tolali va
matoli filtrlarga, shuningdek, skrubberlarda suv tomchilariga urilishi
natijasida sodir bo'ladi.
Changtutkichlarda bir vaqtda turli kuch va mexanizmlardan
foydalanish mumkin. Masalan, matoli filtrlar qo'llanganda inersion,
bevosita zarrachalarni cho'ktirish, diffuziya
va boshqa kuchlar- dan
foydalanish mumkin. Havoni tozalash usuli bo'yicha chang-
tutkichlar: quruq, ho'l va elektrik guruhlarga bo'linadi. Havoni quruq
usulda tozalashda gravitatsiya-inersion va matoli filtrli apparatlardan
foydalaniladi.
Cho'ktirish kameralari, inersion apparatlar va siklonlar gravita-
tsiya-inersion tozalash guruhini tashkil qiladi. Havoni ho'l usulda
tozalashda qo'llanadigan apparatlar
yuvuvchi va yupqa plyonkali
turlarga bo'linadi. Forsunkali skrubberlar, Ventur skrubberlari va
dinamik gaz yuvgichlar yuvuvchi apparatlar hisoblanadi.
Zarba-inersion, ko'piklash va markazdan qochma apparatlar yupqa
plyonkali tozalash apparatlariga tegishli. Zaryadlash va changni
cho'ktirish zonalarining joylashishi bo'yicha elektr filtrlar bir zonali va
ikki zonali guruhlarga bo'linadi.
Gorizontal va vertikal yo'nalishda gaz yuradigan quruq plastin-
kali hamda suvli naysimon plastinkali
elektr filtrlardan karyer
19
atmosferasini tozalashda foydalaniladi. Changtutkichlarning ish- lash
samaradorligi havoni tozalash darajasi n bilan tavsiflanadi:
K
K
bunda K
H
va K
K
- tozalangandan oldin va undan so'ng mos ravishda
havo tarkibidagi chang miqdori, mg/m
3
.
Agar havoni tozalash bir necha bosqichlarda bajariladigan bo'lsa,
havoning umumiy tozalanish darajasi quyidagi ifoda bilan aniqlanadi:
n
um
=
1 - (1 -
П
1
)
•
(1 -
П
2
)
• - •
(1 -
n
n
),
bunda n
1
, n
2
, — , П
п
mos
ravishda birinchi, ikkinchi va n-bosqich- larda havoning tozalanish
darajasi.
