61
DHT – dasturiy hujjatlarining yagona tizimi – (YeSPD – yedinaya sistema
programmoy dokumentatsii);
QLHT – qurilish uchun loyiha hujjatlari tizimi – (SPDS – sistema proektnoy
dokumentatsii dlya stroitelstva);
TR – texnika puhtaligi – (NT – nadyojnost v texnike);
MYaT – mahsulot yaratish va ishlab chiqarishni tashkillashtirish tizimi –
(SRGSh - sistema razrabotki i postanovki produksii na proizvodstvo);
O‘z AT – O‘zbekiston akkreditatlash tizimi – (SA – sistema akkreditatsii
Uzbekistana);
ST – sifat tizimi – (SK – sistema kachestva);
TKT – texnik-iqtisodiy va ijtimoiy axborotni tasniflash va
kodlash yagona tizimi
– (YeSKK TESI – yedinaya sistema klassifikatsii i kodirovaniya texniko-
ekonomicheskoy i sotsialnoy informatsii)
Asosiy
qoidalarda
standartlashtirishning
asosiy
vazifalari
keltirilgan:
iste‘molchilar va davlat manfaatlarini ko‗zlab, chiqariladigan mahsulotning sifati va
nomenklaturasiga maqbul talablarni o‗rnatish; parametrik va xil o‗lchamlari
qatorlarini, asos konstruksiyalarni, konstruktiv-birxillashtirilgan buyumlarning blok-
modul tarkibiy qismlarini belgilash va qo‗llanish
asosida birxillashtirish; mahsulot,
uning elementlari, butlovchi buyumlar, xom ashyo, materiallarning ko‗rsatkichlari va
tafsilotlarini kelishib olish va o‗zaro muvofiqlashtirish; metrologik me‘yorlar,
qoidalar, nizomlar, talablarni o‗rnatish va b.
Standartlashtirishning
asosiy
prinsiplari
ifodalangan,
jumladan:
standartlashtirishning maqsadga muvofiqligi; standartlashtirishning kompleksligi;
barcha darajadagi me‘yoriy hujjatlarning o‗zaro bir-biriga bog‗likligi va
kelishilganligi; o‗xshash standartlashtirish ob‘ektlariga
boshqaruvning turli
darajalarida me‘yoriy hujjatlarni takror ishlab chiqishga yo‗l qo‗ymaslik va h.k.
Standartlashtirishning tashkiliy asoslari o‗rnatilgan. Standartlashtirish bo‗yicha
milliy idora – O‗zstandart Agentligining vazifalari belgilandi:
– standartlashtirish sohasida milliy siyosatni shakllantiradi va amalga oshiradi;
– davlat va xo‗jalik boshqaruv idoralarining standartlashtirish bo‗yicha
faoliyatini muvofiqlashtiradi;
– standartlashtirish bo‗yicha ishlarni o‗tkazish umumiy tashkiliy-metodik
qoidalarini o‗rnatadi;
– me‘yoriy hujjatlar, shu jumladan majburiy talablarni o‗z ichiga olgan hujjatlar
ustidan davlat tekshiruvi va nazoratini amalga oshiradi;
62
– standartlashtirish sohasida kadrlarni kasbiy tayyorlash va qayta tayyorlash
ishlarini tashkillashtiradi va olib boradi.
Davarxitekturaqurilish, Davtabiatqo‗mita, Sog‗liqni saqlash vazirligi va boshqa
davlat va xo‗jalik boshqaruv idoralari o‗z vakolatlari doirasida standartlashtirish
bo‗yicha ishlarni tashkillashtiradi va muvofiqlashtiradi.
Standartlashtirish va me‘yoriy hujjatlar loyihalarini ishlab chiqish bo‗yicha
ishlarga metodik jihatdan rahbarlik qilish uchun xos boshqaruv idoralar O‗zstandart
Agentligi bilan hamkorlikda standartlashtirish bo‗yicha texnik qo‗mitalar va tayanch
tashkilotlar, xo‗jalik yurituvchi sub‘ektlarda esa -standartlashtirish xizmatlarini
tashkil etadi.
Barcha darajalardagi standartlashtirish ob‘ektlarining batafsil ro‗yxati
keltirilgan:
Davlatlararo standartlashtirish ob‘ektlari quyidagilardan iborat:
– umumtexnikaviy me‘yorlar va talablar, shu jumladan umummashinasozlikda
qo‗llaniladigan buyumlarning (podshipniklar, reduktorlar, mahkamlash buyumlari va
boshqalar)
yagona texnik tili, xil o‗lchamlari qatori va namunaviy konstruksiyalari,
axborot texnologiyalarining mos keluvchi dasturiy va texnik vositalari, materiallar va
moddalarning xossalari to‗g‗risida ma‘lumotnoma ma‘lumotlari, mahsulotni
tasniflash va kodlash;
– yirik sanoat va xo‗jalik majmuilarining ob‘ektlari (transport, energetika, aloqa
va b.);
– yirik davlatlararo ijtimoiy-iqdisodiy va ilmiy-texnikaviy dasturlarning
ob‘ektlari, jumladan aholini ichimlik suv bilan ta‘minlash,
odamlar yashaydigan
muhitni tekshirish tizimini yaratish, radioelektron vositalarining elektromagnit mos
keluvchanligi, aholi va xalq xo‗jaligi ob‘ektlarining xavfsizligini ehtimolni hisobga
olgan holda ta‘minlash;
– qator davlatlarda chiqariladigan, o‗zaro yetkazib beriladigan mahsulot.
