|
1 мъаруза ўЎҒғҚқҲҳBog'liq 1 мъаруза ўЎ 7.3.1 Qo„nim va qo„yimlar
T –
bu eng katta va eng kichik o‗lchamlar orasidagi farq yoki yuqorigi va pastki
chekli og‗ishlar algebraik farqining absolyut qiymatidir.
Ya‘ni: TD = D
max
– D
min
= ES – EI, - teshik uchun
Td = d
max
- d
min
= es – ei – val uchun.
Qo‗yim hamisha musbat miqdoridir. Qo‗yimni oshirish bilan mahsulot sifati
yomonlashadi, lekin tayyorlash tannarxi kamayadi. Qo‗yimni soddalashtirish uchun
qo‗yim maydoni ko‗rinishida grafik tarzda tasvirlanadi (qo‗yim maydoni bu nol
chizig‗iga nisbatan yuqori va pastki chekli og‗ishlar bilan chegaralangan maydondir).
Nol chizig‗i – nominal o‗lchamni ifodalovchi, o‗lchamning chekli og‗ishlari
qo‗yilgan (00) chiziqdir.
Nol chiziqdan yuqoriga (+) musbat, pastiga esa (-) manfiy og‗ishlar
joylashtiriladi .
Qo„nimlar
- ikki detalning o‗zaro biriktirilishi (joylashtirilishi) xarakteri qo‗nim
deb ataladi. Qismlar (detallar) asosan uch xil qo‗nim bilan joylashtiriladi:
1) bemalol harakatlanadigan yoki erkin qo‗zg‗aladigan yoki erkin
qo‗zg‗aladigan qilib joylashtirish. Bunday biriktirilgan qismlar (detallar) bir – biriga
nisbatan erkin harakatlana oladi;
2) salgina harakatlana oladigan yoki sal qimirlamaydigan (qo‗zg‗almas) qilib
joylashtirish. Bunday biriktirilgan detallar bir – biriga nisbatan salgina harakatlana
oladi yoki ozgina tashqi kuch bilan bir – biriga kiritilib yig‗iladi va qo‗zg‗almaydigan
bo‗ladi;
3) qimirlamaydigan (qo‗zg‗almaydigan) qilib joylashtirish, qimirlamaydigan
biriktirilgan qilib detallar bir – biri bilan mustahkam bog‗langan bo‗ladi va ularni
ajratish uchun kuch sarf qilish kerak (preslab qo‗nim).
Shularga asoslanib ya‘ni, teshik va val qo‗yim maydonlarining bir – biriga
nisbatan joylashishiga qarab qo‗nimlar tirqish bilan, o‗tishli va taranglik bilan
bo‗lishlari mumkin.
Tirqish
.
S
– teshik diametri val diametridan katta bo‗lib, ikki diametrning
haqiqiy o‗lchamlari orasidagi farqqa aytiladi ya‘ni,
D>d S=D=d
.
Tirqish – yig‗ilgan detallarni bir – biriga nisbatan erkin harakatlana olishini
ta‘minlaydi – qo‗zg‗aluvchi birikma. Demak bir detalni ikkinchi detal ichiga tirqish
hosil qilib joylashtirilishi – tirqish bilan qo‗nim– erkin yoki qo‗zg‗aluvchan qilib
joylashtirish deyiladi.
|
| |
