|
- MAVZU: delphi da grafika bilan ishlash
|
| bet | 7/10 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 163,73 Kb. | | #248451 |
Bog'liq 1-Mavzu Ilovalar yaratishning zamonaviy usullari. Delphi dastur11- MAVZU: delphi da grafika bilan ishlash.
Reja:
1. Delphining grafik imkoniyatlari.
2. Image va Shape obyektlari.
3. Canvasning Pixels xossasi
DTS:katakcha, katakchalar bloki,adres, ma’lumot turi, formula haqida tasavvurga ega bo`lish. Kompetensiya: 1. TK1-kommunikativ kompetensiya 2. TK3-o‘zini-o‘zi rivojlantirish kompetensiyasi 3. Kommunikativ kompetentsiya — ijtimoiy vaziyatlarda ona tilida hamda birorta xorijiy tilda o‘zaro muloqotga kirisha olishni, muloqotda muomala madaniyatiga amal qilishni, ijtimoiy moslashuvchanlikni, hamkorlikda jamoada samarali ishlay olish layoqatlarini shakllantirishni nazarda tutadi.
1. Delphining grafik imkoniyatlari. Delphida grafika bilan ishlash uchun keng imkoniyatlar yaratilgan. Bir qator obyektlarning Canvas (polotno, sirt) degan xossasi bo‘lib, uning o‘zi obyekt hisoblanadi. Uning Xossa va usullaridan foydalanib, bu obyekt egallagan joyda turli shakllarni chizish mumkin. Masalan, ilova oynasida to‘g'ri to‘rtburchak chizish uchun da yarim o‘qlari 30 va 20 ga teng bo‘lgan hamda ucblari (0, 10) va '60, 50) nuqtalarda joylashgan to‘g'ri to‘rtburchakka ichki joylashgan ellips chizadi. Bu shakllarni ekranda ko‘rish uchun yangi ilova yaratamiz. Unga Button va ListBox obyektini joylaymiz. Buttonl tugmasini ikki marta bosib, kursor turgan joyga yuqoridagi ikkita operatorni kiritamiz:
Ilovani ishga tushirib, undagi tugmani bossak, ekranda to‘rtburchak va ellips paydo bo‘ladi. Quyidagi rasmdan ham ko‘rinib turibdi-ki, sanoq sistemasining boshi sifatida obyektning chap yuqori burchagi olingan. Dastlab gorizontal, so‘ng vertikal o‘qlardagi koordinatalar ko‘rsatiladi:
2. Image va Shape obyektlari. Delphida grafika bilan ishlash uchun maxsus boshqarish obyektlari bor. Ular Image (rasm, tasvir) va Shape (shakl) bo‘lib, obyektlar panelining Additional (qo‘shimcha) jildida joylashgan:
Bu obyektlarning Canvas (polotno) obyektlarida xossa, Usul va ajdod obyektlar yordamida grafika yaratiladi. Canvasning asosiy ish qurollari Poll (qalam) va (mo‘yqalam) bo‘lib, ulardan birinchisi yordamida chiziqlar chiziladi. Ikkinchisi esa sohalarni bo‘yashda ishlatiladi. (qalam) ning xossalaridan asosiylari (eni), (still) va (rangi) lardir. operatori qalamda chiziladigan chiziq kengligini 5 pikselga teng qilib o‘rnatadi. Style xossasi chiziladigan chiziqlarning ko‘rinishini o‘zgartiradi. U quyidagi qiymati oldindan aniqlangan o‘zgarmaslardan biriga teng bo‘lishi mumkin:
Qalam stilini o‘zgartiruvchi operator kabi bo‘ladi. Pen (qalam) ning (rang) xossasi chiziladigan chiziqning rangini belgilab beradi. Bu xossada ham oldindan berilgan o‘zgarmaslardan foydalanish mumkin. Masalan, (qora, oldindan o‘rnatilgan),
yana o‘ndan ortiq o‘zgarmaslar mavjud. operatori chiziladigan chiziq rangini qizilga o‘zgartiradi. Delphida 16 milliondan ortiq ranglardan foydalanish mumkin. Bu ranglarning barchasi uchta asosiy rang: qizil, yashil va ko‘k ranglarni qo‘shish orqali yaratiladi. Asosiy ranglarning har biri uchun bir bayt ajratiladi. Bu uchta baytda
224=16777216 xil rangni saqlash mumkin. Ranglarning tartib raqamini 16 lik sanoq sistemasida yozish qulay. Bu sanoq sistemasida uch baytga 6 xonali son mos keladi. Ulardan eng kichik ikkita xona qizil, o‘rtadagi ikki xona yashil, va eng katta ikki xona ko‘k rangga mos keladi: $BBGGRR (bu yerda BB ko‘k rangga, GG yashil, RR qizil rangga mos raqamlar. Masalan, ko‘k rang $FF0000, yashil $00FF00, qizil $0000FF, sariq $OOFFFF, pushti rang $FFOOFF o‘n oltilik son bilan ifodalanadi. Agar o‘n oltilik sanoq sistemasida ishlash noqulay bo‘lsa, u holda RGB(RR. GG, BB) standart funksiyadan foydalanish mumkin. Bu funksiyaning uchta argumenti bo‘lib, ulardan birinchisi qizil, kkinchisi yashil, uchinchisi ko‘k ranglarga mos keladi. Bu argumentlarning qiymatlari 0 dan 255 gacha bo‘lishi mumkin. Masalan, RGB(0, 0, 0) qora rangni, RGB(255, 255, 255) oq rangni, RGB(0, 255, 255) havo rangni, RGB(127, 0, 0) to‘q qizil rangni, RGB(0, 127, 0) to‘q yashil rangni, RGB(200, 200, 0) to‘q sariq rangni beradi. Brush (mo‘yqalam)ning rangi ham shu tarzda aniqlanadi. Uning stilini quyidagi o‘zgarmaslar orqali o‘zgartirish mumkin:
3. Canvasning Pixels xossasi yordamida rasm chiziladigan sohadagi har bir nuqtani boshqarish mumkin. Bu xossada ksellar ikki o‘lchovli massivni tashkil etadi. 50-qatoming 100-ustunida ylashgan pikselga murojaat qilish uchun deb uning ikkita indeksini ko‘rsatish yetarli. Agar biz bu pikselning rangini qizllgi o‘zgartirmoqchi bo‘lsak, operatoridan foydalanamiz. operatori III pikselning rangini PC o‘zgaruvchisida saqlashga imkon beradi, 4. Chizma chizishda to‘g'ri chiziq kesmasini chizish ko‘p ishlatiladi. Bu borada Delphi qanday imkoniyallargi ega? Canvas obyektining MoveTo (... ga o‘t) va (...gacha chiz usullari kesma chizish uchun xizmat qiladi. Ularnirig ikkalasi ham butun qiymatli ikkitadan argumentga ega. Bu argumentlar yordamida rasmda nuqtaning koordinatalari ko‘rsatiladi. Uchlari (xi; yl) va (x2, y2) nuqtalarda bo‘lgan kesmani chizish uchun awal MoveTo(Xl, yl) usuli bilan kesmaning birinchi uchiga o‘tiladi vr Lineto(x2,y2) usuli bilan ikkinchi uchigacha bo‘lgan kesma chiziladi. Bunda grafik kursor (x2, y2)
nuqtaga o‘tadi. Agar yana bir marta Lineto(x3,y3) usuli qo‘llansa, uchlari (x2, y2) va (x3, y3) nuqtalarda bo‘lgan kesma chiziladi va grafik kursor (x3, y3) nuqtaga o‘tadi. Bu usullarning amalda qo‘llanishini Muntazam N burchak diagonallari deb nomlangan ilovada ko‘rib chiqamiz. Delphida yangi ilova yaratamiz va unga bittadan Image, SpinEdit va Button obyektlarini joylaymiz. Buttonning sarlavhasini chiz, SpinEdit sarlavhasini esa N gi o‘zgartiramiz. SpinEditning eng katta qiymati (MaxValue) ni 40, eng kichik qiymati (MinValue) ni 3, joriy qiymati (Value) ni 7 ga teng qilib olamlz Imagening bo‘yi (Height) va eni (Width) ni 500 ga teng qilib Olamiz. Button tugmasini ikki marta bosib, unga diagonallar degan buyruqni kiritamiz. Bunday buyruq hozircha yo‘q, shuning uchun shu nomdagi protsedurani TForml .ButtonlClick protsedurasidan oldin kiritamiz:
Bu protsedurada oltita o‘zgaravchi kiritamiz. i va j o‘zgaruvchilar siklni boshqarish uchun ishlatiladi. n o‘zgaruvchida ko‘pburchakning burchaklari soni, r o‘zgaruvchida muntazam ko‘pburchakka tashqi chizilgan aylana radiusi saqlanadi. x va y massivlarda ko‘pburchak uchlarining koordinatalari saqlanadi. Protsedura tanasidagi operatorlarni uchta qismga ajratish mumkin. Birinchi qismda to‘rtta operator bo‘lib, ulardan birinchisi aylana radiusini rasm balandligining yarmiga teng qilib oladi. Ikkinchi operator chiziqlar qizil rangda chizilishini ta'minlaydi. Uchinchi operator chizishdan oldin rasmni tozalab tashlaydi. To‘rtinchi operator ko‘pburchakning nechta burchagi bo‘lishini aniqlaydi. Ikkinchi qismda faqat bitta sikl operatori bor. Unda ko‘pburchak uchlarining koordinatalari: x[i] va y[i] aniqlanadi. Uchinchi qismda ham bitta ichma-ich joylashgan sikl operatori bo‘lib, u ko‘pburchakning tomonlari va diagonallarini chizadi. Ilovani ishga tushiramiz. Awal muntazam yetti burchakni, so‘ng muntazam 28 burchakni chizamiz. Ular quyidagi rasmda ko‘rsatilgan:
IV. MAVZUNI MUSTAHKAMLASH UCHUN SAVOL VA TOPSHIRIQLAR 1. Grafika bilan ishlash qanday qilib amalga oshiriladi? 2. Image obyekti obyektlar panelining qayerida joylashgan? 3. RGB funksiyasi qanday vazifani bajaradi? 4. Ekranga qizil, yashil va qora rangli uchta to‘g'ri to‘rlburchfll chizadigan ilova yarating. 5. Ekranda ko‘k, kumushrang va sariq rangli uchta ellips chizadlgai ilova yarating. V. UYGA VAZIFA 1) Qalam obyektining asosiy xossalarini aytib bering. 2) Cho‘tka obyektining qanday xossalari bor?
Delphi da grafika bilan ishlash. Kichik guruhlarda ishlash qoidasi.
1. Talabalar ishini bajarish uchun zarur bilim va masalalarga ega bo’lmogi lozim.
1. Guruhlarga aniq topshiriqlar berilmog’i lozim.
2. Kichik guruh oldiga qo’yilgan topshiriqni bajarish uchun etarli vaqtajratiladi.
3. Guruhlardagi fikrlar chegaralanmaganligi va tazyiqqa uchramasligi xaqida ogohlantirilishi zarur.
4. Guruh ish natijalarini qanday taqdim etishini aniq bilishlari, o’qituvchi ularga yo’riqnoma berishi lozim. 5. Nima bo’lganda ham muloqotda bo’ling, o’z fikringizni erkin namoyon eting.
1-o‘quv topshiriq «Blits-so‘rov» savollari Bilishi lozim bo‘lgan savollar Berilgan savollarning mazmuni Width nima Height nima? Left nima? Run nima?
2-o‘quv topshiriq Delphi da grafika bilan ishlash FSMU texnologiyasi
Ushbu texnologiya munozarali masalalarni hal etishda hamda o’quv jarayonini baxs-munozarali o’tkazishda qo’llaniladi, chunki bu texnologiya talabalarni o’z fikrini himoya qilishga, erkin fikrlash va o’z fikrini boshqalarga o’tkazishga, ochiq holda baxslashishga hamda shu bilan birga baxslashish madaniyatini o’ratadi.Tinglovchilarga tarqatilgan oddiy qog’ozga o’z fikrlarini aniq va qisqa xolatda ifoda etib, tasdiqlovchi dalillar yoki inkor etuvchi fikrlarni bayon etishga yordam beradi. F – fikringizni bayon eting S – fikringiz bayoniga sabab ko’rsating M – ko’rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring U – fikringizni umumlashtiring
Savol Delphi da grafika bilan ishlash ...... (F) Fikringizni bayon eting (S) Fikringiz bayoniga sabab ko‘rsating
(M) Ko‘rsatgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring
(U) Fikringizni umumlashtiring
Tayanch bilimlarni faollashtirish: 1. Uyga berilgan vazifani nazorat qiladi hamda o‘tilgan mavzu bo‘yicha o‘quvchilarga savollar beradi, ularni baholaydi. Maqsad va vazifani belgilanishi: 2. Mashg‘ulotning nomi, rejasi, maqsad va o‘qitish natijalar bilan tanishtiradi. 3. Mustaqil ishlash uchui adabiyotlar bilan tanishtiradi; 4.O‘quv mashg‘ulotida o‘quv ishlarni baholash mezoni va ko‘rsatkichlari bilan tanishtiradi (1-ilova). Ta’lim oluvchilar bilimini faollashtirish: 2.1Tezkor - so‘rov, savol - javob, aqliy xujum, pinbord, “o‘ylang va juftlikda fikr almashing”, va boshka texnikalar orqali bilimlarni faollashtiradi. YAngi o‘quv material bayoni: Yangi o‘quv materiali bayoni. 2.2 Slaydlarlar va sharhlash bilan mavzu bo‘yicha asosiy nazariy holatlarni bayon qiladi. ( 2- ilova) 2.3 Jalb qiluvchi savollar beradi. 2.4 Mavzu har bir qismi bo‘yicha xulosalanadi, eng asosiylariga etibor qaratadi, berilayotgan ma’lumotlarni daftarga qayd etishlarini eslatadi 2.5 Timer obyektining xossalari va uning berilishi elementlari xususiyatlarini yoritadi. 2.6 Elektron soat ilovasi bilan ishlash va ular orasidagi bog’lanish haqida tushuntiradi. Yangi o‘quv matrialini mustahkamlash. 2.7 Jarayon kichik guruhlarda davom etishini ma’lum qiladi. 2.8 O‘quvchilarni 3 ta kichik guruhlarga bo‘ladi, kichik guruhda ishlash qoidasi bilan tanishtiradi va ishni bajarish uchun yo‘riqnoma beradi ( 4-ilova ). Har bir guruhga topshiriq beradi va baxolash mezoni bilan tanishtiradi (5ilova). 2.9 Guruhlarda ishlarni boshlashga ruxsad beradi. Har bir kichik guruh ishtirokchisi vazifani bajarish tartibini tushun ganligini aniqlash maqsadida teskari aloqa taashkil etadi: bajarish tartibini gapirib berish vazifasini beradi. 2.10 Bajarish jarayonini kuzatadi maslaxatlar beradi. 2.11 Mashg’ulotga ajratilgan vaqt tugaganini ma’lum qiladi. Guruh a’zolariga diqqat bilan eshitishlarini va savollar berishlarini, shu bilan birga o‘zaro bir- birlarini baholashlarini eslatadi. Javoblarini to‘ldiradi va qisqacha xulosalar qiladi. 2.12 Guruhlar ishini o‘zaro baholashni o‘tkazadi.
Uy vazifasini takdim etadilar. Savollarga javob beradilar.
UYGA VAZIFA 1) Qalam obyektining asosiy xossalarini aytib bering. 2) Cho'tka obyektining qanday xossalari bor?
|
| |
