|
Himoya o’chirish qurilmasi (УЗО)
|
| bet | 64/72 | | Sana | 14.05.2024 | | Hajmi | 6,06 Mb. | | #230781 |
Bog'liq Elektr tarmoqlari. texnikum| 1.Himoya o’chirish qurilmasi (УЗО).
Уларни кенг амалиётга, бутун дунё бўйлаб, татбиқи ўтган асрнинг
олтимишинчи – етмишинчи йилларида бошланади. Бу айниқса Япония,
АҚШ ва Ғарбий Европа мамлакатларида кўзга ташланди. Ҳозирги кунда ҲЎҚ (ҳимоявий ўчириш қурилмалари) инсонни нафақат электр токидан шикастланишидан ҳимоя қилувчи, балким электр тармоғи ва электр жиҳозларини носозлиги оқибатида куйиш ҳамда ёниб кетишлардан сақлаб қолувчи маълум электр ҳимоя воситалари ичида ягона ҳисобланади. Шунинг учун суғурта компаниялари, суғурта қийматини белгиловчи таваккал қилишни баҳолашда объектда ҲЎҚнинг борлиги ва унинг техник ҳолатини инобатга оладилар.
ҲИМОЯВИЙ ЎЧИРИШ ҚУРИЛМАСИ (ҲЎҚ) инсон ва жонли мавжудотларни электр токидан шикастланишини олдини олиш учун қўлланилади. ҲЎҚ дифференциал токни қайд этади, яъни тўғри ва тескари ўтказгичлар бўйича оқиб ўтувчи айирма текка ишлайди. Шунинг учун ҲЎҚ қутиблари жуфт бўлади: бир фазали қўлланишлар учун – икки қутибли, уч фазали қўлланишлар учун эса – тўрт қутбли.
Токнинг бир қисми ҳимояланаётган занжирдан тарқалиб кетса,
яъни ҳимояланаётган ўтказгичга, ерга уланган ўтказувчан нарса,
масалан ерга уланган инсон танаси билан тегиб кетилган ҳолда
ўзгаради.
Баъзан ҲЎҚ ва дифференциал автоматлар битта нарса деб
эшитамиз. Бундай эмас. Дифференциал автомат ёки дифавтомат
(баъзан диффавтомат атамаси ҳам қўлланилади) мураккаб қурилма
бўлиб ўзида ҲЎҚ ва линия ҳимоя автоматининг барча функцияларини
мужассам қилган, яъни учта ҳимоя функциясини:
• ҳимоявий автомат функцияси – сим ва кабелларни ортиқча
юкланишлар ҳамда қисқа туташувдан ҳимоялаш;
• ҲЎҚнинг функцияси – инсонлар ва жонли мавжудодларни электр
токидан шикастланишидан ҳимоялаш.
Одатда бундай ном конструктив жиҳатдан бирга улаб бажарилган
асбоблар учун қўлланилади.
2. Himoya o’chirish qurilmasini ishlash prinsipi.
Фаза ўтказгичи (L) ва "нейтраль" (N) К1 ўзак
орқали шундай ўтказиладики,улар йўналтирган
электро магнит майдонлари қарама – қарши
бўлади. Занжирда сизиб йўқотишлар бўлмаганида
бу майдонлар тенг бўлади ва бир – бирини
компенсациялайди.
Агар сизиб кетиш ҳолати рўй берса К1 ўзак
чулғамида ток ҳосил бўлади (N ва L ўтказгичлар
бўйлаб оқувчи токлар тенг бўлмагани учун уларни майдонлари ўзаро
компенсацияланмайди). Бу токнинг катталигини К2 айирма ток релеси
баҳолайди. Маълум бир даражада ортиб кетган реле занжирни узади.
Дифференциал қурилма (ҲЎҚ) фаза ўтказгичи бўйлаб (электр
асбобга) оқиб ўтувчи токни “нейтрал” бўйлаб электр асбобдан оқиб
ўтувчи ток билан мунтазам равишда таққослайди. Бу токлар фарқи
инсон ҳаёти учун хавфли бўлган қийматга етгач, қурилма таъминлаш
кучланишни ўчиради. Бу шуни билдирадики, инсон очиқ сим ёки носоз
электр жихозга тегиб кетса ва у орқали ерга ток ўтадиган бўлса, токлар
айирмаси сизиш рўй беради. Қурилма шу заҳоти ишга тушади ва
занжирни кучланишдан ажратади. ҲЎҚ сининг ишлаб кетиш вақти шу
қадар оз бўладики, бу фурсатда ток саломатликка зарар етказишга
улгура олмайди.
икки
|
| |
