|
1. Mavzu: Maktabgacha ta’limning mazmun- mohiyati va ta’lim tizimida tizimida tutgan o’rni reja
|
| bet | 11/99 | | Sana | 27.05.2024 | | Hajmi | 450,5 Kb. | | #255115 |
Bog'liq Jami ma\'ruza matniMustahkamlash uchun savollar
1 Rejalashtirishda istiqbolli va joriy turlar
2 Rejalashtirishning asosiy bosqich va turlari
3..Istiqsbolli reja nima?
4.Rejalashtirish bosqichlarini sanab bering?
5.Frontal rejalashtirish qanday reja turiga kiradi?
6. Rejalashtirishda istiqbolli va joriy turlar ahamiyati nimada?
10 Mavzu MTT direktoriga qoyiladigan talablar
Tayanch so’z iboralar: MTM Tashkiloti, MTM rahbari, Davlat talablari, jamoa bilan ishlash, ota onalar bilan ishlash, rahbarning vazifalari, rahbarning ish uslubi.
Ta’limiy maqsad: MTM rahbarlariga qoyiladigan davlat talablari haqida bilib olish, mudira ishi bilan tanishish.
Tarbiyaviy maqsad: Rahbarga xos bolgan insoniy fazilatlarni bilib olish va rahbarganing jamoa bilan ijobiy munosabatini organish.
Rivojlantiruvchi maqsad: Bolajak rahbarlarda rahbarlik vazifalari va rahbarga qoyiladigan talablarni rivojlantirish.
Reja:
Rahbarga qoyiladigan talablar
Rahbar fazilatlari va uslublari
M.T.M rahbarining ishi
Rahbar bir qator talablarga javob berishi kerak. “Rahbarlik qilish” degan so’zga izohli lugatlarda boshqarish, maslahat berish, kuzatish, yonaltirish, korsatma berish degan turli malumotlar berilgan. Rahbarlik uslubidagi salbiy qusurlarni bartaraf etish degani- bu boshqarishning barcha unsurlariga etiborni kuchaytirish demakdir. Eng avvalo rahbar yuqoridagi nuqsonlardan xoli bolishi va ish uslubini quyidagi ijobiy fazilatlar zamirida tashkil qilishi lo’zim: Rahbar o’z huquq va vakolatidan umumdavlat manfaatlarini jamoa va xodimlarning shaxsiy manfaatlari bilan uygun olib borishda mohirona foydalanish zarur. Ammo davlat manfaatlariga putur etkazmasdan, shaxsiy manfaatlar umum manfaatlarga boysinishi lo’zim. Ishlab chiqarishni faqat jamoada obro-etiborga ega bolgan rahbargina yaxshi boshqara oladi. Ayni paytda shuni unutmaslik kerakki, obro faqat xizmat mavqei bilan emas, balki, avvalo, bilim, tajriba, ishga va xodimlarga munosabat bilan orttiriladi. Rahbar vazmin, har qanday vaziyatda ham o’zini tuta biladigan, odobli va xushmuomala bolishi zurur. O’z xatti- harakatini nazorat qila oladigan, kayfiyati va sezgilarini tiya biladigan, yurish turishida boysinuvchilarga ornak korsatadigan bolishga majburdir. Buyruq hammaga ham yoqavermaydi. Shu sababli boyinuvchi xodimlarga beriladigan farmoyish faqat bevosita buyruq shaklida bolmasdan, balki topshiriq va vazifa, maslahat tarzida ham bolishi kerak. Bu orinda quyidagi ibratli ish uslubini bilish foydadan xoli emas. Ouen YaNG durusutgina lavo’zimni egallab turgan bolishiga qaramay, qol ostidagi xodimlarning hech biriga hech qachon buyruq ohangida ish buyurmagan. U buyruq berishdan kora maslahat solishini afzal bilgan. Bunday yumshoq muomala birichidan, Ouenning o’ziga katta izzat-obro keltirgan bolsa, ikkinchidan idora ishining har doim bir maromda muvofiqiyatli kechishini taminlagan.Yani hech qachon “Mana bu ishni unday yoki bunday qiling” yoki “Bunday yo unday qilmang” demagan. Buning orniga “Shu masalada bir oylab korsangiz” yoki “Shunday qilinsa yaxshi natija beradi deb oylaysizmi” qabilida muomala qilishga odatlangan. rahbar boysinuvchi xodimlarning fikr va maslahatlarini diqqat va hurmat bilan tinglashi, hatto shu takliflarga shaxsan qoshilmagan taqdirda ham ularga osoyishta quloq solishi va muhokama qilishi lo’zim. Yang biror tashkilotga xat yollash zarurati tugilib qolgan holda maktub matnini boshidan oxirigacha aytib turib yo’zdiradi-da, pirovardida xodimiga shunday savol bilan murojat qilardi:
“Sizning xat matni xususidagi fikringiz qanday?” Agar xat matnini biror xodimi tayyorlagan bolsa, uni oqib chiqqach, mabodo kamchiligi uchrasa yoki yoqmasa, buni xodimning yuziga solish orniga maslahat yosinida fikrlashadi: “Balki xat matnini biro’z boshqacharoq qilib yo’zganimiz maqulmidi, siz nima deysiz?”.Yang o’z xodimlariga nima qilish kerakligi haqida hech qachon korsatmalar bermaydi, zimmadagi vazifalarini mustaqil bajarishlari uchun imkon yaratadi. Mustaqil harakat qilishga, o’z xatolaridan tegishli xulosa chiqarish va boshqa takrorlamaslikni odat qilishga undaydi. Haqiqatdan ham, bunday munosabat xodimlarni mustaqillikka orgatadi, xatolarni tez tuzatish va ishni oxirigacha pishiq-puxta bajarishga odatlantiradi. Qolaversa, bunday usul ishchi- xizmatchilarning izzat- nafsini hech qachon kamsitmaydi va, ayniqsa, ularda o’z imkoniyatlari va mahoratlariga qatiy ishonch, mehnatga ishtiyoq tugdiradi. Demak, agar rahbar insonlarda o’ziga nisbatan iliqlik, izzat- hurmat hissini uygotmoqchi bolsa, u salbiy xislatlardan, yani buyurish, korsatma berish ohanglaridan vo’z kechib, maslahat solishi, ulardan fikr olishi kerak. Shunda uning umumiy ishga koproq nafi tegadi. Rahbar intizom va tartibga rioya qilishini qatiy talab qilishi va boysinuvchilarning biron nojoya harakatini etibordan chetda qoldirmasligi kerak. Talabchanlik tarbiyaning asosi va ongli intizomning eng mustahkam zaminidir. Xullas, rahbardagi odamlarni boshqarish qobiliyati, odamlar haqida gamxorligi, tashabbuskorlik, qatiyatlik, mustaqillik, talabchanlik, boysinuvchi xodimlar bilan maslahatlasha bilish, o’z so’zini ustidan chiqish kabi ijobiy fazilatlar undagi salbiy qusurlardan qutulishga yordam beradi Rahbar salbiy qusurlar domiga tortilmaslikka intilishi kerak. U egallab turgan lavo’zimidan ketib qolmasligi uchun quyidagi onta qoidaga rioya qilmogi lo’zim.
1. Iloji boricha qulogingizgachya ishga komiling. o’z kompaniyangiz mijo’zlarini kopaytirish uchun barcha imkoniyatlaringizni ishga soling.
2. Kompyuterni organing.
3. Chet tilini organing.
4. O’z arxivingizni tashkil qiling.
Zarur tashklotlar va kishilar adreslari, telefonlarini yo’zib boring. Ular favqulodda hollarda kerak bolib qoladi.
5. Har doim “ha” deng.
Hamma narsani bajarishga urining. Hattoki imkoniyatingiz, qobiliyatingiz etarli bolmasa ham oldin bajarmagan ishingizni bajarishga harakat qiling. Ishidan ketib qolishning eng qisqa yoli: “Bu mening ishim emas” deb javob berish. Bunday so’zni aytishdan o’zingizni tiying.
6. Chiroyli imo, ishora qilishni biling.
Firma inqiro’zga uchragan vaqtda ham uni bunday holatdan chiqarish uchun vaqtingizni ayamasligingizga tayyor ekanligingizni bildiring.
7. Malakangizni muttasil oshirib boring.
8. Kishilar bilan boladigan muomalada xushfel va iltifotli boling. Noyob, nazokatli, dostona kayfiyat jamoadagi muhitni yaxshilaydi, o’zaro ishonchni mustahkamlaydi., kishilarni hamjihatlikka chorlaydi.
Maktabgacha ta’limni boshqarishda – bu printsipdan foydalanishning ahamiyati. Ta’lim tashkilotlarida soglom muhitni yaratish - MTM rahbarining mahorati, bilimi va tajribasiga bogliq. Buning uchun har bir rahbar tinimsiz izlanib, moliyaviy, huquqiy – meyoriy hujjatlarni oqib organishi lo’zim.
Rahbar aqlli, tajribali, o’z ishini bilimdoni bolgan mutaxassislarga tayanmogi, ularning fikriga quloq solmogi va shunga asoslanib xulosa chiqarmogi lo’zim.
Rahbar nafaqat boshqaruvchi, balki malakali pedagog bolishi lo’zim. Xodimlarga talab qoyishdan avval, o’zi sohani mukammal bilishi, islohatlar mohiyatini, ta’lim yangiliklarini chuqur anglashi hamda tushinishi shart. Xodimlarga ilgor pedagogika va axborot – kommunikatsiya texnalogiyalari, interfaol usullaridan foydalanish borasida shaxsiy namuna korsata olish kerak.
Ho’zirgi davrda maktabgacha ta’lim tashkilotlariga yuqori tashkilotlarning korsatma va direktiv hujjatlardagi vazifalarni kor-korona bajaradigan rahbarlar emas, balki o’z faoliyatiga va har bir ishga ijodiy yondoshadigan, yangi tafakkurdagi zamon talabiga javob bera oladigan, pedagogika, psixologiya, ta’lim muassassasini boshqarishga oid bilimlarga ega bolgan va ulardan tajribada mohirona foydalana oladigan, shuningdek, mukammal shaxsiy fazilatlarga, o’ziga xos xususiyatlarga, boshqaruvchilik qobiliyatiga, muayyan muomala madaniyatiga, imon-etiqodga ega, his-tuygularni anglay oladigan, fidoyilik, ijtimoiy faollik, tashkilotchilik va tadbirkorlikka layoqatli rahbarlar kerak.
Ayol tabiatan mehridaryo qilib yaratilgan. Ular o’z atrofida vazifasini sidqidildan bajaruvchi insonlarni jamlaydi. Xayr – sahovat, muruvvat, yaxshilik ulashmoq ayollarga, onalarga xos ezgu fazilatlardan biridir
Har bir sohani boshqarishda avvalambor, prinsip-tamoyil, metod-usul, odil-boshqarish uslublarini bilishmiz kerak.
Printsip – yani tamoyil bu – biror bir yangi nazariya yoki ta’limiy fanining asosiy natijasidir.
Boshqarish usuli – bu boshqarish goyasi va biriktirish yoli bolib, ishlarni bajarish va ishlarning talabaga qarab shakllantirishga tushuniladi.
Boshqarish uslubi – bu shaxsning mustaxkam psixologik xarakteriga ega bolgan diqqat, tafakkur, idrok, sezgi, ong va boshqalar orqali boshqarishdir.
Bu tushumchalar, yani printsip, metod etil o’zaro bir-birlari bilan uzviy bogliq bolib, bularning hammasi kishilar ortasidagi munosabatlarda korinadi.
Keyingi yillarda nazariya bilan amaliy boshqarish faoliyatida bir muncha klassifikatsion qarashlar yuzaga keldi.
Boshqarish usulining eng muhim belgilaridan biri bulimning ilmiylik – xususiyatidir. Faqat ilmiy nazariya bilan qarashgina boshqaruvchi shaxsga o’zining rahbarlik mehnatiga kop qirrali va mazmunli ish uslubini korsata bilishi zarur.
Boshqaruvchi shaxs avvalo boshqarishdan oldin, albatta kerakli ilmni egallagan bolishi lo’zimdir.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida, "Har kimga ilmiy va texnikaviy ijod erkinligi, madaniy yutuqlaridan foydalanish huquqi kafolatlanadi" deyiladi.
Ilmiylik - nazariya bilan amaliyot bilan bir tushunchadir. Nazariya – amaliyot bilan chambarchas bogliqdir. Amaliyotsiz nazariya kor odamni eslatadi. Amaliyot – nazariya oldida yangi vazifa va savollarni qoyadi.
Nazariya bilan amaliyotni birlashtirish natijasida ilmiy asoslangan xulosalar, ta’lim-tarbiya ishlarini yechish, tarbiya metodikasini qayta ishlab chiqishda, metodik tadbirlar tashkil etish, maktabgacha ta’limni yanada yaxshilash ishiga qaraladi.
Kadrlar tanlash va ularni yanada ostirish – bu boshqarishning tashkiliy asosidir.
"Kadrlar tanlashda – vatanparvarlik, xalqparvarlik tuygusi bugun juda katta ahamiyatga egadir" –deyiladi. – "Buyuk maqsad yolidan ogishmaslik asari". – I.A.Karimov.
Kadrlarni togri tanlashda:
sofdillik nuqtai nazari bilan;
siyosiy – manaviy – darajasiga;
ishga aqliy yondoshish nuqtai nazari bilan;
mamuriy qobiliyatlari nuqtai nazari bilan.
Kadrlarni ilgari surish va ularni togri taqsimlashning moxiyati muximdir.
Kadrlarni tanlash va ularni tarbiya etish umumdavlat xarakterga ega bolib, bu vazifalarni hal etishni ilmiy asosda olib borish kerak.
2. Ta’lim sohasida Davlat siyosatining asosiy printsiplari quyidagilar:
Ta’lim va tarbiyaning insonparvar demokratik xarakterda ekanligi;
Ta’limning usluksizligi va izchilligi;
Orta maxsus, kasb hunar ta’lim yo’nalaishini akademik litseyda yoki kasb - hunar kollejida oqishni tanlashning ixtiyoriyligi;
Ta’lim tizimining dunyoviy xarakterda ekanligi;
Davlat ta’lim standartlari doirasida ta’lim olishning hamma uchun ochiqligi;
Ta’lim dasturini tanlashga yagona va tabaqalashtirilgan yondashuv;
Bilimli bolish va istedodni ragbatlantirish;
Ta’lim tizimida davlat va jamoa boshqaruvini uygunlashtirish.
Bu ustuvor printsiplarga tayangan holda Maktabgacha ta’limni boshqarishda:
Demokratik xalqparvarlik asosida, bunda O’zbekiton Respublikasi Konstitutsiyasi Xalq ta’limi buyruqlari asosida ishlarni tashkil etish.
Yakka boshchilik printsipi I maqsadga qaratilgan ish usuli bolib, maktabgacha tarbiya tashkilotlari yillik ish rejasini toliq bajarishga qaratilgan ish usulidir.
Hamkorlik prinsipi: Jamoa bilan birgalikda muammolarni hal etishdir. Mutloq hamkorlik bekorga vaqt, otkazmaslik, tezkorlik, uddaburonlik, fikrlashuv natijalardir.
Aniqlik printsipi: Pedagogik metodik va xojalik ishlarni maqsadga qaratilgan holda aniq, puxta tashkil etish, kuzatish va taxlil qilishdir.
Xojalikni boshqarish printsipi. Bu sistemadagi mablaglarni togri taqsimlash ish yuritishni togri tashkil etish va uning ustidan nazoratni tashkil etishdan iboratdir.
Tanqid va o’z-o’zini tanqid. Bu printsipda rahbar o’z ishiga nisbatan talabchan intizomli, mehnat va ishlab chiqarish intizomiga rioya qilish, bajaradigan ishlarga tanqidiy yondashuvi ko’zda tutiladi.
Farq qilmoq, printsipi. Ishdagi ijobiy va salbiy tomonlarni kora olish, ilgor ish tajribalarni kora olishdir.
Yangilikni his qila olish printsipi. Ta’lim sohasida o’zgarishlarni, yangiliklarni o’z ish faoliyatida qollay olish.
Maktabgacha ta’limni tashkil etish va unga rahbarlik qilish sohasining metodologik asosini: O’zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi Ta’lim togrisidagi Qonun, , Maktabgacha ta’lim va tarbiya togrisidagi qonun korsatib berilgan maqsad va vazifalarni tashkil etadi. Maktabgacha tarbiya muassassasi mustaqil ravishda, o’z tashabbusi bilan o’z faoliyatiga taalluqli, agar ular qonunchilikka va pedagogik printsiplarga monelik qilmasa, har qanday qaror qabul qilishga haqlidir.
Maktabgacha tarbiya tashkiloti ta’lim-tarbiyaviy ishlar sifati, bolalar va ota-onalar huquqiga, jamiyat va davlat manfaatlariga rioya qilish uchun masuldir.
Maktabgacha tarbiya muassassasi mehnat jamoasi xalqchilik asosida o’z-o’zini boshqarish prinspiga muvofiq uning faoliyati bilan bogliq barcha masalalarni hal qiladi.
Ushbu mikrorayonda istiqomat qiluvchi ota-onalarga bosh orin bolgan taqdirda maktabgacha tarbiya muassassasini tanlash huquqi beriladi.
Maktabgacha tarbiya muassassasining faoliyati boshqa tashkilotlar, korxonalar, tashkilotlarning normal ish sharoitlarini buzmasligi, fuqarolar hayotini qiyinlashtirmasligi va yomonlashtirmasligi zarur.
Nazorat savollar
1. Boshqarishning metod va stilini aniqlash. Ta’lim soxasidagi Davlat siyosatining asosiy printsiplari nimalardan iborat?
2 .Boshqarish printsiplari va ularning jihatlari haqida malumot bering?
Maktabgacha ta’limni boshqarishda – bu printsipdan foydalanishning ahamiyati qanday
|
| |
