|
Kommunikativ kompetentlikka erishishda autentik (elektron)
materiallar
|
| bet | 65/133 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 0,66 Mb. | | #134002 |
Bog'liq Ўзбек тили ва адабиети таълимида ахборот технологиялари Word variantiKommunikativ kompetentlikka erishishda autentik (elektron)
materiallar
Ona till ta’limi oldiga ijtimoiy jihatdan mukammal shakllangan. mustaqil fikrlay oladigan, nutq va muloqot madaniyati rivojlangan savodxon shaxsni kamol toptirish maqsadi qo'yilgan bo'lib, bu maqsadga erishish masalasi utnumiy o’rta ta’lim Davlat ta’lim standartlari takomillashtirilishiga uzviy bog’langan. Xorij ta’lim tizimida boTgani kabi mamlakatimizda o’quvchilaming kompetentliligini shakJlantirish yuzasidan tayanch kompetentsiyalai va fanga oid kompetentaiyalar ishlab chiqildi. Unga ko‘ra ta’lim tizimining bitiruvchisi ta’hmning ma’lum bosqichini bitirganidan so‘ng ma’lum kompetentsiyalarga ega bo’lishi belgilab beriidi.
Tayanch kompetentsiyalai:
Kommunikativ korr.petentsiya;
Axborot bilan isblash kompetentsiyasi;
Shaxs sifatida o‘zini-o‘zi rivojlantirish kompetentsiyasi;
Ijtimoiy faol luqarolik kompetentsiyasi;
Umummadaniy kompetcntsiya;
Matematik savodxonlik, fan texnika yangiliklaridan xabardor bo lish kompetentsiyasi.
Tayanch kompetentsiyalai- qatorida kommunikativ kompetentsiyaga erishishda ona tili fanining muhim ahamiyat kasb etishini ta’kidlash zarur, chunki kommunikativ kompctentlikda quyidagilar ko’zda tutiladi:
- Jamiyatda o'zaro muloqotga kirishish uchun ona tili va birorta xorijiy tilni mukammal o’zlashtirish hamda muloqotda samarali foydalana olish; o'z fikrini og'zaki va yozma tarzda aniq va tushunarli bayon ipln olish, mavzudan kelib chiqib savollarm mantiqan to'g'ri qo‘ya nir.li va javob berish;
ijdinoiy moslashuvchanlik, o'zaro muloqotda muomala iiiudaniyaliga amal qilish, jamoaviy liamkorlikda ishlay olish;
muloqotda suhbatdosh fikrini hunnat qiigan holda o'z |i4/iisiyasini himoya qila bilish, uni ishontira bilish;
lurli ziddiyatli vaziyatlarda o'z ehtiroslarini boshqarish, miiimiiiio va kelishmovchiliklami hal etishda zarur (konstruktiv) Iio11)’,an qarorlarni qabul qila olish.
< 1'qiivchilarda kommunikativ kompetentlikni shakllantirish va nvo|lantirishda autentik materiallarga alohida e’tibor qaratish lozim. Ilnoq lii o'qitish metodikasida autentik materiallardan foydalanish vii eng so'nggi axborot kommunikatsion vositalarining til ta’limida ■|o'llanilishi ilmiy-nazariy yoritib beriigan adabiyotlar yetarli drii.-iiiida deb aytolmaymiz. Chet tillarini o'qitish tajribasiga ko'ra и quvchilaini gapirishga o'rgatishning asosiy talablaridan bin uuientik materiallami foydalanishdir. Shuning uchun ham bu sohada ilmiy-uslubiy adabiyotlar nihoyat darajada ko'p bo'lib, ona tilini ii'qiiish bo'yicha audiovizual materiallami yaratishda ana shu ndiibiyotlaiga tayanish mumkin.
Aynan audiomatcriallar va tinglab tushunish mashqlari og'zaki iiilnlTuzni va yozma nutqni yaxshilash imkonini beradi. \ idcoiavhalar esa nafaqat nutqiy, balki til o'rganuvchilarning ulriolingvistik va pragmatik kompetensiyalarini ham li.ikllantirishga xizmat qiladi. Videomateriallar vositasida turli nulqiy mavzular va vaziyatlarga oid voqea-hodisalar bilan kengroq iiuiishlirish nafaqat o'quvchilarmng lug'atini boyitish, balki ko'rilgan Invhular asosida o'z fikrini mustaqil bayon qilishga ham sharoit yiiruladi. O'zbek tilini ekran orqali o'rgatish, avvalo, ta’lim iiluvchining fanga qiziqishini uyg'otish, har taraflama bilim olish, dtinyoqarashini kengaytirishga yordam beradi. Biroq videolavhalarm ko'rsalishdan maqsad faqat film tomosha qilishdan iborat bo'lib qiihuasligi kerak. Xadicha Muxitdinova, “Til ta’limiga videomateriallar qanday uyg'unlashadi?”1 maqolasida videodarslaming ta’limiy samaradorligini oshirish o'quv dasturign mos maxsus videomateriallar tizimini hamda har bir videomaterialni taqdim etish yuzasidan maxsus metodik ko'rsatmalar, ya’ni darsning ta’limiy niaqsadiga mos keladigan topshiriqlar tizimini ishlab chiqishni talab etadi. Maqola mualliti rus metodistlarining tadqiqotlariga tayangan holda videomateriallar bilan ishlashning kengaytirilgan 6 bosqichli tizimini tavsiya etadi:
Tayyorgarlik bosqichi.Bu mavzu yuzasidan qisqa kirish suhbatt o'tkazish yoki berilgan matnni o'qitishdan iborat bo’ladi. 0‘quvchilarga awaldan ushbu mavzuga tayyorgarlik ko’rib kelish uy vazifasi sifatida topshirilishi hammumkin.
Videolavhani namoyish qilish.Bu bosqichda videomaterial diqqat bilan kuzatiladi, berilgan savollar asnosida qisqa savol-javob o’tkaziladi.
Lavhani yana bir bor ko'rish.Bu jarayonda ko'rilgan matn mazmunini eslab qolish, ayrim tayanch so'z va birikmalami yozib olish amali bajartiriladi.
Tayanch so'z va birflonalar asosida matnni tikiash yoki ijodiy matn tuzish,
Tuzilgan matnlarni o'qish, berilgan savollarga javob berish.
Tasvirlardagi milliy-madaniy xususiyatlami aniqlash va tahlil qilish. Ushbu bosqich o'quvchilarda sotsiolingvistik va pragmatik kompetensiyani shakllantirishga, o'quvchilarning o'rganilayotgan til madaniyati bilan kengroq tanishishiga yordam bcradi. So'nggi bosqichda o'qituvchi o'quvchilarni ko'zda tutilgan maqsad tomon yo'naltirib turishi, ayrim noto'g'ri izohlami to'g'rilab borishi lozim. Shuningdek, o'quvchilarni yangi tayanch so'zlar bilan tanishtirish, xususan, milliy-madaniy leksikaga oid so'zlami alohida sharhlab borishi kerak bo'ladi. Olimaning fikricha, ta’lim jarayonidan kelib chiqib, yuqoridagi bosqichlami qisqartirish mumkin. Biroq bunda 1-, 2- va so'nggi 6-bosqichlar, albatta, saqlab qolinishi kerak.
Muallif 2009 2010 o'quv yilida Moskva davlat lingvistik univcrsitetida o'zbek tilini xorijliklarga o'qitish jarayonida “Toshkcntim - onam”, “Namanganning olmasi” qo'shiqlari bosqichli kcliiui-kcllik asosida o'rgatilib samarali natijaga erishilganligi ti'kidl.ingaii.
Muqolada kcllirilishicha, o'zbek tili darslari samaradorligini ii’iliiiish inaqsadida 2011-yilda ilk tajriba sifatida uzviylashtirilgan ■ qiiv dasluridagi 5-sinf mavzularining 40 foizi uchun audiomatnlar t.i videolavhalar ishlab chiqilgan, 2013-yilda 6-sinf va 7-sinf Uzbek tili” darsliklaridagi mavzulaming 70 foizi uchun ' idcolnvhalar majmuasi tayyorlangan. 0‘zbek tili fanidan birinchi nun in 6-7-sinflar uchun “O'zbek tili” darsliklarida bevosita diiislikdagi mavzular va topshiriqqa mos ravishda 17 ta i idcolavhadan iborat videodisk majmuasi yaratilgan,
X.Muhiddinovaning rnehnatlari natijasida mavjud metodik ndiibiyotiardan farqli ravishda 6-7-sinflar uchun o'zbek tilidan niciodik qo'llanmalardagi dars ishlanmalarida audio va viileomaleiiallardan darsning qaysi bosqichida va qay tarzda luydalanish yo'l-yo'riqlari ham bayon etilgan.
Hozirgi kunda ta'lim jarayonida audiovisual materiallardan fiiydalanishda Power Point dastundan foydalanilmoqda, ammo iiiiiinatsiyalar, gif. formatdagi rasmlardan foydalanishda ii’qituvchilar didaklik, ergonomik, psixologik talablarga rioya qilmayaptilar, shriftlarga qo'yiladigan talablarni e’tiborga olmaslik, liiiningdck, grammatik va orfografik xatolar, imlo qoidalarining hiizilishi. stilistik kamchiliklar, ranglarning uyg'unligiga rioya qilinniasligi, ya’ni ranglar balansirung buzilishi, dinamik vizual inn luinotlarning ortiqcha joylashtirilishi, forming noto'g'ri tanlanishi kubi holatlar kuzaliladi. K.o‘p hollarda o'quvchilarning e’tibori < ludg'ituvchi animatsiyalarga qaratilib, asosiy nazariy ma’lumotlar il.kiilamchi bo'lib qolmoqda, Shu bois autentik matcriallarni Inyyoilash va foydalanishda fan o'qituvchilari metodistlarning kn'rsatmalari bilan tanishishlari va ularga amal qilishlari zarur.
|
| |
