|
1-modul: ta’limda axborot texnologiyaiarining oʻRNl
|
| bet | 86/133 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 0,66 Mb. | | #134002 |
Bog'liq Ўзбек тили ва адабиети таълимида ахборот технологиялари Word variantiElektron kutubxona tuzilishi jihatidan oddiy kutubxonadan deyarli farq qilmaydi. I.ekin undagi ma’lumotlar miqdori juda chcksiz bo’lishi mumkin. Internet tarmog’ida minglab elektron kutubxonalar mavjud. Ayni vaqtda bu kutubxonalaming ko'pehiligi tarmoq orqali o’zaro bog'langan. Oddiy kutubxonalardagi singari bu yerda ham ba’zi ma’lumotlar to’liq bepul, ba’zilari uchun esa pul to’lashga to’g’ri keladi.
Portal ma’lum bir sohagagina tcgishli boTgan ma’lumotlami o'zida saqlovchi saytlarni o'zaro bog’Iovchi sayt. Internet tarmog’idan juda ko'p portallar o’rin olgan. Masalan, “Referatlar”, “Matematika”, “Tibbiyot” portallari va h.k. Portallaming Intemetdan farqi shnndaki, ular Internet tarkibiga kirishi Bilan birga, ba’zi holatlarda Internet tarmog'iga ulanmasdan turib ham undagi ma'lumotlardan foydalanishimizga imkon yaratadi. Porfalga ulangan kompyuterlar tarmog'ini lokal va global tarmoq o'rtasidagi qandaydir uchinchi tur tarmoqqa o'xshatsa bo’ladi.
Ensiklopediya yunoncha — barcha bilimlar doirasida ta’lim olish yoki qomus ilrniy yoki ilmiy-ommabop nashrdir.
Ensiklopediya qomus — muayyan tizimga solingan keng qamrovli bilimlar to‘plami, ilrniy yoki ilmiy ommabop nashr. "Ensiklopediya" terminining ma’nosi tarixan o‘zgarib turgan. Antik davrda u "erkin san’at" deb atalgan 7 ilm (grammatika, ritorika. dialcktika yoki logika, geomctriya, arifmetika, rausiqa va astionomiyajni anglatgan. XVI asrda G'arbiy Yevropada ensiklopediya yangi ma’noda turh bilimlar majmui ma’nosida ishlatiIgan. Ayni vaqtda bilimlar tasnifi ma’nosini ham bildirgan; bu ma’noda "Ensiklopediya" termini XVIII asrda ham qo’llangan.
Hajmiga ko'ra, ensiklopediyalar ko‘p jildli va 1-2 jildli bo'lishi inumkin. Ensiklopediya maqolalarida so’zlaming etimologiyasi, transkripsiyasi, definitsiyasi inuayyan tartib bilan beriladi. Yoritiiayotgan tushuncha haqida ko'proq ma’Iumot olish uchun muhim adabiyotlar ro‘yxati (bibliografiya) ko'rsatiladi. Ensiklopediya hajmining muayyan qismtni bezak matcriallar (oqqora, rangli suratlar, xarita, chizmasxemalar va boshqalar) tashkil etadi. Ensiklopediya maqolalarida ortiqcha tafsilotlarga, qaytariqlarga yo‘l qo'yilmaydi (buning uchun tegishli maqoiaga havola qilishdan foydalaniladi). Ensiklopediya tayyorlashda fakt va ma’lumotlar aniqligiga, atama va terminlar o‘z o'mida, to'g’ri ishlatilishiga ahamiyat beriladi. Uning bayonida ilmiylik, ommaboplik, qisqalik, lo'ndalikka e’tibor beriladi
Ensiklopedik tarzdagi asarlar qadimiy Shumer davlatida, Xitoy, Yunoniston, qadimiy Rimda, keyinchalik arab yozuvidagi mamlakatlarda, xususan, Movarounnahrda paydo bc/lgan. Yunonistonda Dcmokrit va Aristotel asarlari ensiklopedik asarlar hisoblangan. 0‘rta Osiyo mutafakkirlari - Muhammad Muso Xorazmiy. Ahmad al Farg'oniy, Abu Nasr Forobiy. Abu Rayhon Beruniy. Abu Ali ibn Sino, Imom Buxoriy. Mirzo Ulug’bek, Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur asarlari ham o'z davndagi bilimlarni atroflicha qamrab olgan. Imom Buxoriyning "Sahihi Buxoriy"si, Forobiyning "Fanlar tasnifi”. Beniniyning "Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar", Ibn Sinoning "Tib qonunlari", "Donishnoma"si, Yusuf Xos Hojibning "Qutadg'u bilig", Mahmud Koshg'ariynmg "Devonu lug'otit turk", Alisher Navoiyning "Majolis un-nafots", Davlatshoh Samarqandiyning "Tazkirat ush-shuaro", Zahiriddin Muhammad Bobuming "Bobumoma" asarlari qomuschilik tarixiga qimmatbaho hissa boTib qo'shilgan.
Vizantiya tilshunosi Svidaning "Leksikon"i (X asr) dan boshlab muayyan tizimga solingan bilimlar lug'atlart ifodalana boshladi. 17- asr oxiri va XVIII asrda Angliyada P. Beyining "Tarixiy va tanqidiy lug‘at"i katta ahamiyatga ega bo'lgan. 1704-yil J. Xarris "Texnik leksikon yoki Umumiy ingliz san’at va fan lug‘ati"ning birinchi nashrini chiqargan. "Ensiklopediya yoki fan, san'at va kasb- hunarlaming izohli lug'ati" (1751 - 80 yillar, 35 j.)ning yuzaga kelishi Fransiya tarixida yirik ijtimoiy-siyosiy voqea boTdi. Bu ensiklopediyani tayyorlashda mashhur faylasuf D, Didro asosiy rol o‘ynadi; uni nashr etishda Sh.L. Monteskyo, Volter, J.J. Russo, I D. Alamber ham qatnashgan. 1^68 - 71 yillarda shotland matbaachisi U. Smelli 3 jildli "Britaniya ensiklopediyasi"ni chiqardi. Bir necha tnarta qayta nashr etilgan ushbu ensiklopediya Angliyaning eng yirik milliy ensiklopediyasi bo‘lib qoldi.
XLX asr va XX asrning birinchi yarmida Fransiya, Rossiya, AQSH, Germaniya, Italiya, Ispaniya, Turkiya va boshqalar mamlakatlarda ham universal va soha ensiklopediyalari chiqarildi. Bular ichida "Lmerika ensiklopediyasi", "Katta Brokgauz" (Germaniya), "Katta Laruss” (Fransiya), "Islom ensiklopediyasi", Brokgauz va Yefron ensiklopedik lug‘ati, Granatlar ensiklopedik lug' ati alohtda o'rin egallaydi.
O'zbekiston Respublikasida universal miiliy ensiklopediya tayyorlashga kirishildi. 1997-yil 20-martda O‘zbekiston Respublikasi Vazitlar Mahkamasi "O'zbekiston milliy ensiklopediyasi" Davlat ihniy nashriyotini tashkil etish to'g'risida" qaror qabul qilib, nashriyot zimmasiga 12 jildli "O'zbekiston milliy ensiklopediyasi"™ tayyorlash va nashr etishni topshirdi. So'nggi yillarda O'zbekistonda, shuningdek, "Toshkent" ensiklopediyasi, 1 jildli Bolalar ensiklopediyasi, Xotin-qizlar ensiklopediyasi, "Islom" ensiklopediyasi va ba’zi fan tarmoqlaridan soha ensiklopediyalari nashr etildi.
O'zbckislon milliy ensiklopediyasi (O‘zME) — O’zbekiston Rcspublikasida chiqarilgan 14 jildli universal milliy ensiklopediya. I ir.iklopediya kirill yozuvida yozilgan. O‘zME — O’zbekiston milliy ensiklopediyasi Davlat ilmiy nashriyoti tomonidan nashr ciilgan. O'zMEdagi aksar maqolalar Sovet davrida chiqariglan 14 jildli O'z.bek sovet ensiklopediyasidan olingan.
linsiklopediyaning barcha 12 jildi 2000-2006-yillarda nashr qilingan. 0‘zMEda O!zbekiston Respublikasi haqidagi materiallar biliin birgalikda umumbashariy ma’lumotlar ham berilgan. O'zMEning 1 - 11-jildlarida umumiy hajmi 1600 nashriyot hisob lahog'ini tashkil etgan qaryib 50 ming maqola berilgan. 0‘zME har bir jildida 800-1200 atrofida rangli va oq-qoia suratlar, xaritalar o‘rin nlgan. Ensildopediyani tayyorlashda besh mingga yaqin muallif va laqrizchilar qatnashgali. O’zMEning I2-jildi maqolalari faqat (I'zbckistonga tcgishlidir.
|
| |
