|
1. O‘. Xoshimov: Ikki eshik orasi
|
| bet | 2/5 | | Sana | 29.08.2024 | | Hajmi | 89,5 Kb. | | #270044 |
Bog'liq 5-ta asar yangiro2.Ch.Aytmatov: Jamila
Adabiyotlar gulshanida koplab yorqin namoyomdalar mavjud shu bugunga qadar koplab buyuk yozuvchilarni asarlarini oqiganman lekin meni o'ylantirgan asarlardan biri Chingiz Aytmatovning Jamila asari haqiqiy insonni larzaga soluvchi, o'ylantiruvchi asar.Bu asar togrisida koplab tanqidlar, fikrlar va mulohazalar bor. Chingiz Aytmatovning Asar koplab tanqidlarga sabab bolishining asl sababi o'qigan kitobhon koplab tohtalishlarga duch keladi insonni o'ylantiruvchi asardir.Chingiz Aytmatov qirg'iz adabiyotining yorqin namoyondalaridan biri asarda ham yozuvchining moharti ustalik bilan korsatilgan. Aasrni o'qigan insonning koz oldiga mustaqillika erishilmasdan oldingi hayot, Sovet davrining manzarasi halqning qanday og'ir va qiyin kunlarni boshidan o'tkazgani hatto insonlarni hayoti nafaqat erki ham o'z qolida emasligini korsatib berilgan.
Ushbu asar adabiyotshunoslar tomonidan “eng go'zal sevgi qissasi” deya ta'riflangan. Ammo yana ba'zi adabiyotshunoslar “Jamila” qissasi inson haqida emas, balki inson erki haqida hikoya qiladi deyishadi.Umuman olganda ushbu
fikrlar ham asosli. Chunki asarda hikoya qilingan yillar urush yillari. Odamlar o'z erki tugul halovatini ham yo'qotib qo'ygan davr hisoblanadi.
Ammo Jamilaning muhabbatini adibning o’zi ham Doniyorga munosib ko’rgandek bo’ladi, go‘yo bu “sevgi qissasi” faqat va faqat Jamila va Doniyorniki bo’lib qolishi kerakdek…
Asarni oqigam inson ikki hil ko'z bilan qaaraydi dunyoga balki Jamilaning qilgan ishi ham togridir bu albatta meni fikrim.Jamila ayol sifatida qaysidur tomonlama togri ish qilgan chunki Jamila Sodiqni sevib turmush qurmagan sodiq ham unga etiborli sevuvchi yor bo'lmagan.Men Hulosa qilib shuni ayto olamanki Jamila oddiy inson sifatida emas haqiqiy ayol sifatida togri qabul qilgan ayoldir balki uning bu qilgani jamiyatga o'sha davradagi hayotga va unda yashovchi insonlarga togri kelmas lekin u mehrga muhabbatga tashna bir ayol.
Balki chindan ham Jamilada ham ayb bordir. Ammo bu yerda eng katta ayb
Sodiqda. “Erkak kishi oshqozoni bilan, ayol kishi qulog' bilan sevadi” degan gap bor.Shirin taom orqali erkak kishining ko'ngliga yo'l topilsa shirin so'zlar orqali ayol kishining ko'ngliga yo'l topiladi. Sodiq Jamilani shunchaki olib qochdi. Na sevgi izhor qildi, na shirin so'z aytdi. Urushga ketayotganda ham hech bo'lmaganda ko'ngil uchun shirin vadalar berib ketsa bo'ar edi. Urushda yurgan vaqtda esa Jamilaga xat-xabar ham yubormadi. Onasiga yozgan xatining oxirida shunchakiJamilani so'rab qo'yardi xolos.Asar muhabbat qissasi, inson erkini kuylovchi asar va “Jamila” deb nomlangan. Ammo asarni o'qir ekanmiz, beixtiyor, asar bosh qahramoni sifatida Seyidni tan olamiz. Chunki deyarli har bir voqeada Seyid qatnashgan, hamma ishlar uning atrofida bo'ladi. Seyid yangasining ortidan yomon so'z aytmadi.Shunchaki u muhabbati chorlagan yo'dan ketdi deb hisobladi. Butun qishloq yomon desa ham, u yangasini yaxshi deb o'ylaydi.Xulosa qilishimiz mumkin-ki, ushbu asarda ham Jamilani yoqlash, yoqlamaslik har bir kitobxonning o'ziga bog'liq. Kimdir uni xato qildi deb hisoblasa, yana kimdir uning eng tog'ri qarori shu deb hisoblashi mumkin. Kitobni o'qib chiqmasdan turib, kimningdir fikri bilan qaror qabul qilish esa, albatta, noto'g'ri ish. Shaxsan men oddiy kitobxon sifatida Jamilani aybdor deya olmayman. Shu bilan birga aybsiz deyishga ham haqqim yo'q. Balki jamila umuman ayol qalbini erkini bajaruvchi haqiqiy ayol sifatida tasvirlagnadir chuni bizning millatimizda odamlarning gap so'zi inson hayotidan kora muhimroqdir, asar oldingi davrlarni o'sha paytlardagi insonlarni hayotini emas haqiqiysiga insonlarni bir biriga bolgan munosabatini halqning gap sozlar orqali tajovvuskorligini korasatib bergan.Lekin Jamilani hayotini ham og'ir deya olmayman chunki uninga qaynonasi va Sodiqning ukasi unga juda yaxshi munosabatda bolishadi hamisha unga ishonishadi ammo Sodiqning unga avvaliga qilgan munosabati sababchi boladi “Qars” ikki qo'ldan chiqadi deganlaridek,Sodiqda ham, Jamilada ham birdek ayb bor deb hisoblayman. Ammo qaysi bir tomonni tanlash so'rog'i qo'yilganda, qisman Jamilada ayb kamroq deb bilaman. Chunki nima bo'lganda ham u ojiza. Oilasining or-nomusini har nedan ustun qo'yib, sevmagan insonining uyida yashab yurishga majbur bo'lgan qiz. Oxirida chiday olmadi. Uning so'nggi qabul qilgan qarori balki unga baxt keltirar...
“
|
| |
