|
1. Oʻlchash xatoliklari va turlari. Muntazam xatoliklar, turlari
|
| bet | 2/7 | | Sana | 13.06.2024 | | Hajmi | 126,8 Kb. | | #263191 |
Bog'liq Egamberdiyeva Nozima Mustaqil ish1Oʻlchash xatoliklari va turlari.
O’lchash xatoliklari turli sabablarga ко‘га turlicha ko'rinishda namoyon bo'lishi mumkin. Bu sabablar qatoriga quyidagilami kiri- tishimiz mumkin:
o‘lchash vositasidan foydalanishda uni sozlashdan yoki sozlash darajasini siljishidan keiib chiquvchi sabablar;
o‘lchash obyektini o‘lchash joyiga (pozisiyasiga) o'rnatish- dan kelib chiquvchi sabablar; -o‘lchash vositalarining zanjirida o‘lchash ma’lumotini olish, saqlash, o'zgartirish va tavsiya etish bilan bog'liq sabablar;
o'lchash vositasi va obyektiga nisbatan tashqi ta'sirlar (harorat yoki bosimning o‘zgarishi, elektr va magnit maydonlarining ta’siri, turli tebranishlar va hokazolar) dan kelib chiquvchi sabablar; o‘lchash obyektining xususiyatlaridan kelib chiquvchi sabablar;
operatoming malakasi va holatiga bog‘ liq sabablar va shu kabilar.
O‘lchash xatoliklarini kelib chiqish sabablarini tahlil qilishda, eng awalo o‘lchash natijasiga salmoqli ta’sir etuvchi omillarni aniqlash lozim bo‘ladi.
O‘lchash xatoliklari u yoki bu xususiyatiga ko'ra quyida keltirilgan turlarga bo‘linadi:
I. O‘lchash xatoliklari ifodalanishiga qarab quyidagi turlarga bo‘linadi:
• Absolyut (mutiaq) xatoiik. Bu xatolik kattalik qanday birliklarda ifodalanayotgan bo‘lsa, shu birlikda ifodalanadi. Masalan, 0,2 V; 1,5 fJm va h.k. Mutlaq xatolik quyidagicha aniqlanadi:
Д=4Х-ЛЧ = ЛХ-ЛО;
bunda, Ax - o‘Ichash natijasi;
Ach - kattalikning chinakam qiymati;
Ao - kattalikning haqiqiy qiymati.
Absolyut xatolikni teskari ishora bilan olingani tuzatma deb ataladi va 8 bilan belgilanadi.
-Д = 8 yoki Ao=Ax+ 8.
nisbatini bildiradi va foiz (%) larda ifodalanadi:
/? = [(Ax -Ao)/A„]-100 = (A/Ao)100%.
Odatda, o'lchash asboblarining xatoligi keltirilgan xatolik bilan belgilanadi.
Absolyut xatolikni asbob ko‘rsatishining eng maksimai qiymatiga nisbatini foizlarda olinganiga keltirilgan nisbiy xatolik deb ataladi.
A=^—юо%.
лтах
0‘lchash sharoiti tartiblariga ko‘ra xatoliklar quyidagilarga bo'linadi:
Statik xatoliklar - vaqt mobaynida kattalikning 0‘zgarishiga bog‘iiq bo'lmagan xatoliklar. 0’lchash vositalarining statik xatoligi shu vosita bilan o‘zgarmas kattalikni o‘lchashda hosil bo‘ladi. Agar o'lchash vositasining pasportida statik sharoitlardagi o‘lchashning chegaraviy xatoliklari ko‘rsatilgan bo'lsa, u hoida bu rna’lumotlar dinamik sharoitlardagi aniqlikni tavsiflashga nisbatan tatbiq etila olmaydi.
Dinamik xatoliklar - o‘lchanayotgan kattalikning vaqt mobaynida o‘zgarishiga bog‘liq bo‘lgan xatoliklar sanala
Dinamik xatoliklaming vujudga kelishi o‘lchash vositalarining o‘lchash zanjiridagi tarkibiy elementlaming inersiyasi tufayli deb izohlanadi. Bunda o‘lchash zanjiridagi o‘zgarishlar oniy tarzda emas, balki muayyan vaqt davomida amalga oshiriiishi asosiy sabab bo‘ladi.
Kelib chiqishi sababi (sharoiti) ga qarab:
asosiy;
qo‘shimchaxatoliklargabo‘linadi.
Normal (graduirovka) sharoitda ishlatiladigan asboblarda hosil bo‘ladigan xatolik asosiy xatolik deyiladi. Normal sharoit deganda harorat 20 °S ± 5 °S, havo namligi 65 % ± 15 %, atmosfera bosimi (750 ± 30) mm.sim.ust., ta'minlash kuchlanishi nominalidan ± 2 % ga o‘zgarishi mumkin va boshqalar.
Agar asbob shu sharoitdan farqli bo‘igan tashqi sharoitda ishlatilsa, hosil bo‘ladiganxatolikqo‘shimchaxatolik deyiladi.
Mohiyati, tavsiflari va bartaraf etish imkoniyatlariga ko‘ra:
Muntazam xatoliklar;
Tasodifiy xatoliklar;
Qo‘pol xatoliklar yoki yanglishuv xatoliklarga bo‘linadi.
|
| |
