|
11-sinf BiologiyaBog'liq 11-savol-javob 093806Protokooperatsiya – (yunoncha – «protos» – dastlabki, «cooperatio» –
hamkorlik) har ikki populatsiya hayot faoliyatiga ijobiy ta’sir
ko‘rsatadigan, ikki tomon ham manfaatdor, lekin majburiy bo‘lmagan,
ya’ni har bir populatsiya alohida faoliyat ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan
o‘zaro munosabat turi.
Protokooperatsiya munosabat turiga
misollar ayting.
1. Tabiatda shunday baliq turlari borki, ular yirik baliqlar terisini, jabra
va og‘iz bo‘shlig‘ini parazitlardan tozalab beradi; 2. Asalarilar gulli
o‘simliklardan o‘ziga oziq (chang, nektar) olish davomida
o‘simliklarni changlantiradi. 3. Aktiniya «zohid» qisqich- baqasini
yirtqich baliqlardan himoya qiladi, u esa aktiniyalarning tarqalishini
ta’minlaydi.
Kommensalizm qanday munosabat
turi?
Kommensalizm (fransuzcha «commensal» – hamtovoq) – birgalikda
yashaydigan organizmning biri ushbu munosabatdan foyda oladi,
ikkinchisi hech qanday naf yoki zarar ko‘rmaydigan o‘zaro
munosabatning bir turi sanaladi.
Kommensalizm munosabat turi
qanday turlarga bo’linadi?
1) Hamsoyalik; 2) Hamtovoqlik; 3) Hamxo‘raklik
Hamsoyalik munosabat qanday?
Bir tur ikkinchisidan yashash joyi sifatida foydalanadigan va bu
munosabatda o‘z «yashash joyi»ga zarar ham, foyda ham
yetkazmaydigan o‘zaro munosabat turi sinoykiya (yunoncha «syn» –
birga, «oikos» – uy) – hamsoyalik deb yuritiladi
Hamsoyalik munosabat turiga
misollar ayting.
1. Daraxtlarning tanasi va shoxlarida epifit o‘simliklar (orxideya,
yo‘sinlar) va lishayniklar joylashib oladi; 2. Qushlar, kemiruvchi
hayvonlarning uyalarida turli o‘rgimchaksimonlar va hasharotlar
yashaydi; 3. Ayrim baliqlar meduzalar va aktiniyalarning
paypaslagichlari orasiga yashirinib oladi; 4. Gorchak baliq turi esa ikki
pallali molluskalarning mantiya bo‘shlig‘iga tuxum qo‘yadi. Baliq
tuxumlari molluskaga hech qanday zarar ham, foyda ham keltirmagan
holda chig‘anoqlar himoyasida bo‘ladi.
|
| |
