11
P.16.5. Pastlashuvchi quduqlar qanday konstruktiv xususiyatlarga ega?
Quduq devorining ostki qismi o’tkirlanb, unga grunt qatlamida erkin pastga
qarab xarakatlanishi uchun qulay shakl beriladi. O’tkirlangan qismi armaturalanib,
uning
ichiga
burchaklik
yoki
shvellerdan
iborat
bo’lgan
metall
payvandlanadi.Quduq qirquvchi qismining qalinligi 150-400 mm ga teng.
Quduqning bo’ylama kesimi esa chetki devorlari tik
yoki pastlashish jarayonida
grunt bilan ishqalanishni kamaytirish uchun zina shaklida loyixalanadi. Devorining
qalinligi ba’zan 2-2,5m gacha yetadi. Quduqni betonlash
ishlari uni pastlashish
jarayonida bosqichma-bosqich olib boriladi.
Pastlashuvchi quduqlar chuqurligi umuman cheklanmaydi. Xozirda bunday
quduqlarning 70 m va undan ortiq chuqurlikkacha o’rnatilgan hollari ma’lum.
Pastlashuvchi quduq ichidagi grunt greyfer
yoki elektr yordamida olib
tashlanadi.
P.16.6. Pastlashuvchi quduqlar qanday eng katta o’lchamlarga ega?
Eng katta barpo etilgan quduqning rejadagi o’lchami 78x28 m, qo’yilish
chuqurligi 26 m, uchki qismidagi devorining qalinligi 3,8 m, yuqorida esa 1,9 m ga
teng. Yig’ma pastlashuvchi quduqning diametri 20 m, qo’yilish chuqurligi esa 30-
40 m dan kattadir. Eng yirik yig’ma pastlashuvchi quduqning diametri 38 m,
qo’yilish chuqurligi 60 m ga teng. Birxillashtirilgan panellardan balandligi 11 m
gacha bo’lgan quduqlar yig’iladi. Kerak bo’lganda ularni ulab uzaytirish mumkin.
Yig’ma quduqlarning diametri 8-24 m, chuqurligi 25 m va undan katta bo’ladi.
P.16.7. Pastlashuvchi quduqni pastlatish jarayoni qanday amalga
oshiriladi?
12
Quduqlar grunt yuzasiga tik xolatda o’rnatiladi va u o’z og’irligi ta’sirida
pastlasha boshlaydi. Pastlashish jarayonini qiyshayishsiz qat’iy tik tarzda amalga
oshirish lozim. Agarda quduqning bir tomoni notekis o’tirib qolsa,
uni ikkinchi
tomoni orqali tekisligi ta’minlanadi.
SHuningdek,
quduqning pastlashishiga
qarshilik ko’rsatuvchi
turli xarsang toshlar, daraxtlarni
qoldiqlari va shunga
o’xshashlarni mavjudligini xam taxlil qilish lozim. Suv satxini kamaytirish xisobiga
quduqlarning pastlashishini tezlashtirish mumkin. Ya’ni, bunda suvning bosimga
qarshi ta’siri kamayadi.
