P.16.2. Pastlashuvchi quduq nima?

9 
Bunday poydevorlar to’g’risida gap ketganda, ichki bo’shlig’idan grunt qazib 
olish xisobiga o’z og’irligi ta’sirida chuqurlashib boruvchi quduqlar 
tushuniladi.Pastlashuvchi quduqning pastki va yuqorigi qismi ochiq simmetrik 
konstruktsiyadan iborat. U qurilish joyini o’zida betonlanishi mumkin yoki tayyor 
elementlardan yig’iladi (P.16.1-rasm). 
Pastlashuvchi quduqlar o’z og’irligi ta’sirida gruntga yuklanadi. Qo’shimcha 
ravishda uning yig’ma konstruktsiyalarini yuklash uchun tebratkich ishlatilishi 
mumkin. Yuklash davomida uning ichidan grunt qazib olinadi. Buning uchun 
greyferli yoki boshqa turdagi ekskovatorlardan foydalaniladi yoki suv yordamida 
yuvish asosida quduq ichidagi grunt chiqarib tashlanadi. Quduqni belgilangan 
satxga o’rnatilgandan so’ng uning ichki bo’shlig’i qisman yoki to’la beton bilan 
to’ldiriladi. Pastlashuvchi quduqdan chuqurlashtirilgan inshootlarni poydevori 
sifatida foydalanish mumkin. 
 
P.16.3. Pastlashuvchi quduqlar qanday materiallardan tayyorlanadi? 
P.16.2-rasm. Pastlashuvchi quduq: 
a-grunt yuzasiga o’rnatish; b-quduqni chuqurlashtirish; v-qo’shimcha bo’laklar yordamida 
quduqni uzaytirish; g-mustaxkam grunt qatlamiga o’rnatilgan pastlashuvchi quduq; d-tubi 
maxkamlangan pastlashuvchi quduq. 

10 
Pastlashuvchi quduqlar tosh, g’isht (g’isht terimi), yog’och, metall, beton va 
temir-betonlardan tayyorlanadi. Ko’pincha beton va temir-beton qo’llaniladi. 
P.16.4. Pastlashuvchi quduqlar rejada qanday shaklga ega? 
Pastlashuvchi quduqlar rejada simmetrik ko’rinishga ega bo’lib, uning shakli 
yumaloq, kvadrat, to’g’ri to’rtburchak (ichki parda devorga ega bo’lgan va ega 
bo’lmagan) shakllarga ega (P.16.4-rasm). Uning eng qulay shakli yumaloq 
shakldagisi xisoblanadi. Ularni gruntga yuklash jarayonida qiyshayib ketmasligi 
uchun simmetrik shaklda tayyorlanadi. 
Ko’pincha pastlashuvchi quduqlar rejada inshootning asosini takrorlaydi. 
Pastlashuvchi quduqni yuklash jarayonida uning pastlashishiga qarshilik 
ko’rsatuvchi ishqalanish kuchlarini kamaytirish maqsadida pastlashuvchi quduq 
perimetrini uning yuzasiga nisbatan kichikroq va tayanadigan yuzasini kattaroq 
qilib olinadi. Ularni tashqi yukdan to’shama grunt qatlamiga tushayotgan tayanch 
bosimi va kerakli jixozlarni pastlashuvchi quduqning ichki xonalariga joylashtirish 
imkoniyatidan 
foydalangan 
xolda 
aniqlanadi. 
Pastlashuvchi 
quduqlarni 
tayyorlashda betonga nisbatan temir-betonni qo’llanilishi uning devorlarini 
yupqaroq qilishga shuningdek, quduqqa yanada murakkabroq shakl berish 
imkoniyatini yaratadi.

Download 0,5 Mb.