Shixta materiallarini tarkibi va qiymati:
Koʻp yillik tajribalardan ma'lumki, sifatli choʻyan olish shixta tashkil etuvchilarini – komponentlarini quyidagi miqdorda olish ruhsat etiladi: poʻlat lom – (15–24)%; choʻyan lom – (20–35)%; choʻyan LK2 – (15–20)%; Quyush davridagi quyundiga aylanishi: Si uchun – 10 %, Mn uchun – 15%.
Shixta materiallari
|
Belgilanishi
|
S
|
Si
|
Mn
|
Qiymati, 1t, soʻm
|
Poʻlat lom
|
X1
|
0,3
|
0,2
|
0,4
|
39,6
|
Choʻyan lom
|
X2
|
3,6
|
2,0
|
0,5
|
31,7
|
Choʻyan LK2
|
X3
|
3,81
|
2,43
|
0,54
|
40,9
|
Choʻyan LK4
|
X4
|
3,93
|
1,61
|
0,61
|
37,7
|
Fe–Si domnaniki
(ferrsilitsiy)
|
X5
|
1,23
|
11,47
|
–
|
100,0
|
Fe–Mn domnaniki
(ferrosilitsiy)
|
X6
|
–
|
–
|
81,0
|
100,0
|
Talab qilingan kimyoviy tarkibdagi yaoʻyanni olish uchun lozim boʻlgan shixtaning har–bir tashkil etuvchisini–komponentini miqdorini hisoblab topish bizning maqsaddir. Lekin, tannarxi eng kam boʻlishi kerak.
Hisob–kitobni 100 kg ogʻirlikdagi shixta uchun olib beramiz.
Barcha chegaralanishlarini quyidagi koʻrinishda ifodalash mumkin.
1. Kimyoviy tarkibi boʻyicha:
Uglerod boʻyicha: S:№,0 ≤(0,30x1+3,6x2+3,81x3+3,93x4)≤3,6
Kremniy: Si:1,6 ≤(0,20x1+2,0x2+2,43x3+1,61x4) ≤2,0
Marganets: Mn: 0,5≤(0,40x1+0,50x2+0,54x3+0,61x4) ≤0,8
2. Komponentlarning miqdori boʻyicha:
x1+x2+x3+x4=100
15≤x1≤24
20≤x2≤20
15≤x3≤20
15≤x4≤35
3. Shixtani qiymati boʻyicha:
39,6x1+31,7x2+40,9x3+37,7x4+100x5+100x6=min
Hisoblash uslubi.
Shixta materiallari ichda eng koʻpi va eng arzonini tanlaymiz: bu choʻyan lomdir x2=35%. Shixta materiallari ichida arzonligi jixatdan ikkichi choʻyan LK4 boʻladi, x4=35% deb qilamiz. Agar poʻlat lom uchun eng koʻp ulushini olsak, x1=24 boʻladi. U holda choʻyan LK2 quyidagi ulush qoladi
x2=100–(35+35+24) =6.
Poʻlat lomini eng kam miqdori boʻyicha :
x1=100–(35+35+15) =15.
Shunday qilib quydagi tarkibni oldik:
x1=15; x2=35; x3=15; x4=35;
Quyiladigan eritmani kimyoviy tarkibini ta'minlash uchun ferroqotishmalar qoʻshiladi. Endi ularning miqdorini hisoblash kerak.
Bular 100% dan yuqorida (qoʻshimcha) hisoblanadi.
Yuqorida aniqlangan choʻyan tarkibida kremniy miqdori quyidagicha:
Si=(0,2x0,15 + 2,0x0,35 + 2,43x0,15 + 1,61x0,35)=1,658 %
Kremniy quyundiga aylanish miqdori – 10 %
Demak, yuqorida aniqlangan kremniy miqdori (1,658) quyundi hisobiga 10 % kamayadi. U holda choʻyanda kremniy miqdori quyidagiga teng:
Si=1,658x0,9=1,492 %;
Masalaning sharti boʻyicha kremniy miqdori
Si=1,6–2,0 % boʻlishi kerak. yetishmayotgan kremniy miqdorini domna ferrosilitsiysi hisobiga toʻldiriladi. Ferrosilitsiy miqdori quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi:
1,492+11,47x0,9 FeSi=1,6 ;
1,492+10,323 FeSi=1,6
FeSi= 0,108/10,323= 0,01 yoki 1 %
Demak, aniqlangan shixta tarkibiga 1% FeSi domna ferrosilitsiysini qoʻshish kerak: ya'ni 100 kg shixtaga +1 % ferrosilitsiy.
Shixtada marganets miqdori:
Mn=(0,4x0,15 + 0,5x0,35 + 0,54x0,15 + 0,61x0,35) =0,53%
Quyundi = 15%
U holda choʻyanda marganets miqdori quydagiga teng:
0,53x0,85=0,45%
Talab qilingan: 0,5 – 0,8 %
Qoʻshiladigan ferromarganets miqdori quydagi tenglamadan aniqlanadi:
0,45+81,0x0,85 Fe Mn=0,5
0,45+68,85 Fe Mn=0,5
Fe Mn=0,05/68,65=0,0007 yoki 0,07 %
Aniqlangan shixta tarkibiga 0,07 % Fe Mn qoʻshish kerak. Yoki 100 kg shixtaga 0,07 kg ferromarganets.
14 – jadval
Variantlar
|
