93
To’ldiruvchilarning donalar orasidagi bo’shliqligi, to’ldiruvchi
erkin
to’kilgandagi donalar orasidagi bo’shliqni umumiy hajmga bo’lgan
nisbatiga
aytiladi va % da aniqlanadi (zichlanmagan xolda). Agar uyma zichlik –ρ
u
(kg/m³)
va uning zarrachalari zichligi–ρ
3
(g/sm³) malum bo’lsa, unda to’ldiruvchining
donalari orasidagi bo’shliq quyidagi formula asosida topiladi:
%)
100
1000
1
(
.
з
у
бушл
V
, (4)
G‘ovakli to’ldiruvchining donalari orasidagi bo’shliqni tajribada aniqlashda,
to’ldiruvchi namuna o’lchov idishiga (jadval-2.1ga) solinadi va suv quyiladi.
Malum vaqtdan so’ng idish usti mayda ko’zli
elak bilan yopiladi,
idishdagi suv
to’kiladi. So’ngra suvga shimdirilgan to’ldiruvchi bilan
idish birgalikda tarozida
tortiladi. Idishga lim to’lguncha suv solinadi va yana tarozida tortiladi, tajriba yo‘li
bilan aniqlangan g‘ovak to’ldiruvchining donalari orasidagi bo’shliq
quyidagi
formula asosida topiladi:
%
100
V
m
V
сув
бўшл
, (5)
Bu yerda:
m
suv
- oxirgi to’ldirib solingan suvning massasi , kg
V-idishning hajmi, l
G‘ovak to‘ldiruvchining donalari orasidagi bo‘shliqni tajribada aniqlagandan
so‘ng zarrachalar
zichligi
z
(g/sm
3
)ni aniqlash mumkin:
бўшл
н
з
V
10
10000
, (6)
Agar to’ldiruvchining bo’shliqligini zichlangan xolatda bilish kerak bo’lsa, u
xolda (4)formuladagi uyma zichlik o’rniga, to’ldiruvchining zichlangan xolatdagi
zichligi olinadi.
Agar to’ldiruvchining donalaridagi ochiq g‘ovaklar
betonda sement
qorishmasi bilan to’lgan holatdagi bo’shliqligini aniqlaydigan bo‘lsak,
u xolda
(4)formuladagi donalar zichligi –
ρ
