2 O‘quv uslubiy majmua O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta'lim vazirligi tomonidan 2021 yil “ ” dagi “ ” sonli buyruq bilan tasdiqlangan fan dasturi asosida ishlab chiqilgan. O‘UMni ishlab chiqqan tuzuvchi

105 
Rasm 3.1.Pnevmatik cho‘ktiruvchi mashinaning sxemasi: 1- ventilyatorda xavoni 
uzatish; 2-klapanlar; 3-panjara; 4- yuklash; 5-o‘ta og‘ir donalarni saralash; 6- 
nisbatan og‘ir donalarning chiqishi; 7- engil maxsulotlarni chiqishi; 8-changlangan 
xavo
Ventilyatordan tushuvchi havo oqimi bir klapanga va boshqa mashina 
klapaniga ketma-ket uzatiladi va panjarada material qavatida pulsasiya sodir 
bo‘ladi. Natijada xavo oqimi tasirida material ikkita engil va og‘ir qismlarga 
ajraladi. Bunda og‘ir donalar pastga va engillari yuqoriga chiqadi. To‘ldiruvchilar 
og‘ir va engiliga ajratiladi va shu bilan birga changdan tozalanadi. 
Rasm 3.2. G‘ovak to‘ldiruvchilarni boyitish uchun ishlatiladigan 
separatorning sxemasi: 1-panjara; 2-filtr; 3-xavo uzatish; 4-qum; 5- 
to‘ldiruvchilarni yuklash; 6-engil maxsulotning chiqishi; 7-nisbatan og‘ir 
maxsulotning chiqishi 
Og‘ir to‘ldiruvchilarni ajratish suvli suspenziyada bajarilsa, g‘ovak 
to‘ldiruvchilarni ajratish pnevmosuspenziyada bajariladi. Bu qurilma quyidagicha 
ishlaydi(rasm 3.2.): filtr orqali havo qum qavatiga uzatiladi va natijada qum 
qaynaydi. Qumning zichligi va yirikligi bo‘yicha kerakli zichlikdagi suspenziyaga 
moslab tanlanadi, bu erda yirik g‘ovak to‘ldiruvchi bir qismi cho‘kadi, qolgani 
qumning yuzasiga chiqadi. Ikkita sinfga ajratilgan yirik to‘ldiruvchi qum bilan 
birga olinib, elak(groxot)dan o‘tkaziladi. Qum yana qurilmaga qaytariladi. 
To‘ldiruvchilarni sinflarga ajratish havo oqimi ta’sirida ham bajariladi.

106 
Rasm 3.3. G‘ovak to‘ldiruvchilarni havo oqimi ta’sirida ajratish: 1-engil maxsulot; 2-
nisbatan og‘ir maxsulot; 3-ventilyator; 4-ta’minlovchi
Bunday usulda yirik to‘ldiruvchilarning zichligi bo‘yicha sinflarga ajratish mumkin. 
YUqorida sanalgan barcha usullarda g‘ovak to‘ldiruvchilarni ikki sinfga ajratish mumkin, ya’ni 
uni bir jinslilikka keltiriladi va og‘ir qo‘shimchalardan xalos etiladi. 
Masalan, pemzada og‘ir vulqon shishasi(obsidian) donalari mavjud bo‘lib, ularni olib 
tashlab to‘ldiruvchining sifatini oshirish mumkin. G‘ovak tog‘ jinslari asosidagi chaqiq tosh 
dona shakli bo‘yicha QMQ ga ko‘ra 4ta guruxga bo‘linadi, ya’ni plastinkasimon shakldagi 
donalarning massa ulushi bo‘yicha: oddiy-30% dan ko‘p emas; yaxshilangan – 20% gacha; kub 
shaklidagi – 15% gacha; qirrali – 10%gacha. 
G‘ovak chaqiq toshning donalarini shaklini yaxshilash, olinadigan tog‘ jinsini maxsus 
baraban tipidagi maydalagichda maydalab erishiladi. 

Download 2,95 Mb.