-MAVZU.  YORUG LIK HODISALARI




Download 18,41 Mb.
Pdf ko'rish
bet112/132
Sana09.12.2023
Hajmi18,41 Mb.
#114589
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   132
Bog'liq
2 Tabiiy fan Darslik (6 sinf). indd

71-MAVZU. 
YORUG LIK HODISALARI
Yorug‘likning tirik organizmlar yashashi uchun qanday ahamiyati bor?
Quyosh – yorug‘lik va issiqlik energiyasi manbai. 
Quyoshdan kelayotgan yorug‘lik energiyasining bir 
qismi atmosferada hamda Yer sirtida yutiladi va uni 
isitishga yordam beradi. 
Yorug‘lik – sayyoramizdagi o‘simlik va hayvon-
lar hayoti uchun asosiy energiyalardan biri. O‘simlik 
hujay ralarida sodir bo‘ladigan fotosintez jarayonida 
yorug‘lik energiyasi organik modda (glyukoza)ning
kimyoviy energiyasiga aylanadi. 
Fotosintezda hosil bo‘lgan organik moddalarning 
bir qismi o‘simlik to‘qimalarida saqlanadi. Yerdagi 
barcha tirik organizmlar qabul qiladigan oziq-ovqat 
energiyasi bevosita fotosintezga bog‘liq.
11
b o b
-
ENERGIYA
Yorug‘likning qaytishi
Atrofi mizdagi jismlarni ko‘rish qanday hodisaga 
asos langan? 
Yorug‘lik nuri har qanday jismga tushsa, uning 
bir qismi u jismdan qaytadi. Bu hodisa yorug‘likning 
qaytishi deb ataladi. Yorug‘likning jismlardan qay-
tishi atrofi mizdagi barcha jismlarni ko‘rishga imkon 
beradi. 
Biz o‘z aksimizni ko‘zgu orqali ko‘ramiz. Ko‘zgu-
da tasvirning hosil bo‘lishi yorug‘likning qaytish 
ho disasiga asoslangan.Yassi ko‘zguda tasvir sim-
metrik bo‘ladi. 


158
11-bob. ENERGIYA
Suv solingan stakanga qalamni tushirsak, 
qalam singandek ko‘rinadi. Buning sababi shu-
ki, yorug‘lik havodan suvga o‘tganda yo‘nalishi-
ni o‘zgartiradi. Yorug‘lik yo‘na lishining bunday 
o‘zgarishi yorug‘lik ning sinishi deyiladi. 
Bizga kerak
Ishni bajarish tartibi
▸ 
kosa
▸ 
tanga
▸ 
suv quyilgan idish
Tajribani guruhlarda bajaring.
1. Kosani stol ustiga qo‘ying.
2. Kosa asosining o‘rtasiga tangani skotch bilan 
yopishtiring.
3. Kosa ichidagi tangaga qarab undan uzoq-
lashing, tanga ko‘rinmay qolsin.
4. Kosaga do‘stingiz bir tekisda suv quysin. 
Jarayonni kuzating.
Kosaga solingan tanganing suv solingandan keyingi ko‘rinishini qanday izohlaysiz? 
Suv havzalari tubining sayoz ko‘rinishi yorug‘likning sinishi bilan bog‘liq.
Siz cho‘milish hovuziga yaqin kelganingizda suv sathi sayoz ko‘ringandek bo‘ladi.
Hovuzning sayozligini taxmin qilib, sho‘ng‘iganingizdan so‘ng uning chuqur ekaniga amin 
bo‘lasiz. Shuning uchun suv tasviriga aldanmaslik kerak. Suvning tubi sayoz ko‘ri nishining 
sababi yorug‘likning sinishi bilan bog‘liq. 
1. Ko‘zgu qanday yasalgan? 
2. Ko‘zgularda tasvirlar qanday hosil bo‘ladi? 
3. Kundalik turmushda yorug‘likning qaytishi va sinishini qayerlarda kuzatish 
mumkin?
Yorug‘likning sinishini kuzatganmisiz?


159
11-bob. ENERGIYA

Download 18,41 Mb.
1   ...   108   109   110   111   112   113   114   115   ...   132




Download 18,41 Mb.
Pdf ko'rish