39
3-bob. TIRIK ORGANIZMLAR XILMAXILLIGI
17-MAVZU.
O SIMLIKLAR DUNYOSI
O‘simliklar qanday sistematik guruhlarga ajratiladi?
O‘simliklar ko‘p hujayrali organizmlardir.
Ular avtotrof usulda oziqlanadi, ya’ni fotosin-
tez jarayonida xlorofi ll
pigmenti ishtirokida
anorganik moddalardan organik moddalarni
sintezlaydi.
Fotosintez jarayonida suv va karbonat
angidriddan uglevodlar hosil bo‘ladi. O‘sim-
liklar minerallarni tuproqdan o‘zlashtiradi.
Uglevod va minerallar ishtirokida o‘simliklar
o‘zi uchun
zarur oqsil hamda boshqa or-
ganik moddalarni hosil qiladi. Fotosintez
jarayonida o‘simliklar
atmosferaga kislorod
ajratadi.
Fotosintezda hosil bo‘lgan organik modda-
lar nafas olish jarayonida kislorod ishtirokida
parchalanadi, natijada energiya va karbonat
angidrid hosil bo‘ladi. Nafas olish jarayoni-
da hosil bo‘lgan energiya o‘simlik
hayotiy
jara yonlari uchun, masalan, hujayralarning
bo‘linishi, o‘simlikning o‘sishi va rivojlanishi uchun sarfl anadi. Nafas olish jarayonida hosil
bo‘lgan karbonat angidrid esa atmosferaga ajratiladi.
O‘simliklarni o‘rganuvchi fan
botanika deyiladi. Botanika – o‘simliklar
morfologiyasi,
anatomiyasi, fi ziologiyasi, ekologiyasi va sistematikasi haqidagi fan.
O‘simliklar dunyosi
Sporali o‘simliklar
Urug‘li o‘simliklar
Yo‘sinlar bo‘limi
Qirqquloqlar bo‘limi
Ignabargli o‘simliklar
bo‘limi
Gulli o‘simliklar bo‘limi
Sporali o‘simliklar sporalari, urug‘li o‘sim-
liklar esa urug‘lari yordamida tarqaladi.
Bir bo‘limga mansub o‘simliklar tuzilishi,
ko‘payishi bilan o‘xshash. Masalan,
gulli
o‘simliklar bo‘limiga mansub o‘simliklarning
barchasi gul, meva hosil qiladi. Ignabargli
o‘simlik urug‘lari qubbalarda yetiladi.
Bo‘limlar yirik
sistematik birlik sifatida
sinfl arga ajratiladi. Masalan, gulli o‘simliklar
bo‘limi ikki sinfga ajratiladi.
1. O‘simliklar tabiatda qanday ahami-
yatga ega?
2. O‘simliklarni insonlar hayotidagi
ahamiyatiga ko‘ra klassifi katsiya qiling.
O‘simliklarning ahamiyatiga
ko‘ra klassifi katsiyasi
Manzarali
Dorivor
Oziq-
ovqat
Qurilish
materiali
