42
3-bob. TIRIK ORGANIZMLAR XILMAXILLIGI
qismlarga ajratish mumkin. Bunday hay-
vonlar
ikki tomonlama simmetriyali
hayvonlar deyiladi.
Hayvonot dunyosi umurtqasiz va
umurtqalilarga bo‘linadi. Umurtqali hay-
vonlar umurtqasiz hayvonlardan farq
qilib, tayanch funksiyasini bajaruvchi ichki
skeletga ega.
Hayvonlar sistematikasi hayvonlar
xilmaxilligini tushunib yetishga yordam
beradi. Hayvonlar sistematikasining aso-
siy taksonlari: tur, urug‘, oila, turkum, sinf,
tip, dunyo.
Sistematik birlik qancha kichik bo‘lsa,
unga mansub hayvonlar o‘rtasidagi o‘x-
shashlik shuncha ko‘p bo‘ladi.
Bo‘shliqichlilar – tanasi ikki qavat hujayra-
lardan iborat hayvonlar. Ularda to‘qima
va organlar rivojlanmagan. Bo‘shliqichlilar-
ga gidrasimonlar, meduzalar, korall poliplari
kiradi.
Chuvalchanglar – tanasi cho‘ziq, bo‘limlarga
bo‘linmagan hayvonlar. Ularda qattiq skelet
rivojlanmagan. Chuvalchanglar uch tipga ajra-
tiladi: yassi, to‘garak va halqasimon chuval-
changlar.
Hayvonot dunyosi
Bo‘g‘imoyoqlilar tipi –
xitin moddasidan iborat
qalin tana qoplamiga ega hayvonlar. Tanasi va
oyoqlari bo‘g‘imlarga bo‘lingan. Bo‘g‘imoyoqlilar
tipiga qisqichbaqasimonlar, o‘rgimchaklar, ha-
sharotlar kiradi.
Xordalilar tipi – xorda yoki umurtqa pog‘onasidan
iborat ichki skeletga ega hayvonlar. Xordalilarga
quyi dagi sinfl ar kiradi:
▸
baliqlar;
▸
suvda va quruqlikda yashovchilar;
▸
sudralib yuruvchilar;
▸
qushlar;
▸
sutemizuvchilar.
Oddiy chivin va qo‘ng‘ir ayiq man-
sub bo‘lgan sistematik birliklarni jad-
valga kiriting.
Sistematik birliklar: hayvonlar,
umurtqasizlar, bo‘g‘im oyoq lilar, ha-
sharotlar, ikki qanotlilar, qon so‘ruv-
chi chivinlar, haqiqiy chivinlar, oddiy
chivin; umurtqalilar, xordalilar, sute-
mizuvchilar, yirtqichlar, ayiqsimonlar,
ayiqlar, qo‘ng‘ir ayiq.
Dunyo
Tip
Sinf
Turkum
Oila
Urug‘
Tur
Tip
Sinf
Turkum
Oila
Urug‘
Tur
