-MAVZU.  TIRIK ORGANIZMLARNING




Download 18,41 Mb.
Pdf ko'rish
bet47/132
Sana09.12.2023
Hajmi18,41 Mb.
#114589
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   132
Bog'liq
2 Tabiiy fan Darslik (6 sinf). indd

28-MAVZU.
 TIRIK ORGANIZMLARNING 
TA SIRLANISHI
Ayting-chi, qo‘lingiz bexosdan issiq buyumga tegib ketsa, nima qilasiz? Qor ningiz 
ochiqsa, albatta, ishtaha bilan ovqatlanishga kirishasiz. Xona o‘simligini deraza 
yoniga qo‘ysangiz, o‘simlik novdasi yorug‘lik tomonga burilganini ko‘p ko‘rgansiz. Tirik 
organizmlarning ushbu xususiyati nima deb ataladi? 
Tirik organizmlar muhit bilan uzviy bog‘liqdir. Muhit sharoitlari doim o‘zgarib turadi 
va har qanday tirik organizm bu o‘zgarishlarga nisbatan ma’lum bir harakat bilan javob 
beradi. Agar organizmlar bu xususiyatga ega bo‘lmaganida, ular o‘zgargan muhit 
sharoitida yashay olmas edi. 
Tirik organizmlarning muhit ta’sirlariga javob berish xususiyati ta’sirlanish deb 
ataladi. Ta’sirlanish organizmlarning o‘zgaruvchan muhit sharoitlariga moslashuviga 
va yashab qolishiga imkon beradi.
Tirik organizmlarga ta’sir etuvchi muhit omillari ta’sirlovchilar deb ataladi. 
Odam va hayvonlarda nerv sistemasi va sezgi organlari mavjud. Ular muhit ta’sirlov-
chilarini sezgi organlari bilan qabul qiladi va nerv sistemasi yordamida ta’sirga qo‘zg‘a-
lish va harakatlanish bi-
lan javob beradi. Odam 
va hayvonlarning muhit 
omillari ta’siriga nisbatan 
javob reaksiyalari refl eks
deyiladi. 
Odam organizmi juda 
ko‘p qismlardan iborat 
murakkab mexanizmdir. 
Uning mukammal ishlashi 
uchun har bir organ, har 
bir hujayra aniq va bexato 
hamda tananing boshqa
Odamning nerv sistemasi ko‘plab kompyuterlar ulangan lokal 
tarmoqqa o‘xshaydi. Bu tarmoqda bosh va orqa miya markaziy 
kompyuterga, organlar esa markaz tomonidan maxsus simlar 
orqali boshqariladigan ko‘plab kompyuterlarga o‘xshaydi.
Ta’sirlovchilar
Namlik
Havo tarkibi
Yorug‘lik
Kimyoviy 
moddalar
Tovush
Bosim
Harorat
Bu hodisani qanday izohlaysiz?
1. Atrofi ngizda qanday ta’sirlovchilar mavjud? 
2. Ta’sirlovchilarni qaysi organlaringiz orqali 
sezasiz?
63
4-bob. TIRIK ORGANIZMLARNING TUZILISHI


organlari bilan o‘zaro muvofi q ravishda ishlashi kerak. Bu 
murakkab jarayon odamning nerv sistemasi tomonidan bosh-
qariladi. Odamning nerv sistemasi bosh miya, orqa miya ham-
da ulardan chiqadigan nervlardan iborat. Bosh va orqa miya 

Download 18,41 Mb.
1   ...   43   44   45   46   47   48   49   50   ...   132




Download 18,41 Mb.
Pdf ko'rish