|
2 Tabiiy fan Darslik (6 sinf). indd
Pdf ko'rish
|
| bet | 48/132 | | Sana | 09.12.2023 | | Hajmi | 18,41 Mb. | | #114589 |
Bog'liq 2 Tabiiy fan Darslik (6 sinf). inddmarkaziy nerv sistemasi deyiladi. Markaziy nerv sistemasi
barcha organlar bilan nervlar orqali tutashgan.
Sezuvchi nervlar orqali sezgi organlaridan markaziy nerv
sistemasiga elektr impulslari ko‘rinishida axborotlar kelib turadi.
Bu axborotlar bosh va orqa miyada qayta ishlanadi, ya’ni
tahlil qilinadi: oldin olingan axborotlar bilan taqqoslanadi, xoti-
raga saqlanadi, ko‘rsatma qabul qilinadi. Harakatlantiruvchi
nervlar esa bu ko‘rsatmani nerv impulslari tarzida organlar va
muskullarga yetkazadi. Natijada mus kullar qisqaradi. Misol
uchun, svetoforning qizil chirog‘i yonganini ko‘rganingiz zaho-
ti miya harakatni to‘xtatish haqida oyoq muskullariga impuls
jo‘natadi. Beixtiyor issiq jismga tegib ketsangiz, og‘riqni sezgan
zahoti darhol qo‘lingizni tortib olasiz. Xo‘sh, shu qisqa vaqt ichi-
da nima sodir bo‘ldi?
Teridagi sezuvchi nervlar orqali og‘riq haqida markaziy nerv sistemasiga impuls yetka-
ziladi va shu zahoti qo‘lni tortib olish haqidagi ko‘rsatma harakatlantiruvchi nervlar orqali
muskullarga yetib keladi. Natijada muskullar
qisqarib, qo‘lingizni issiq jismdan tortib olasiz. Bu
organizmning ta’sirotga nisbatan javob reaksiya-
si, ya’ni refl eksdir.
O‘simliklarning ta’sirlanishi. O‘simliklarda
sezgi organlari va nerv sistemasi mavjud emas.
Shunga qaramay, ular ta’sirlanish xususiyatini
namoyon qiladi. Turli ta’sirotlarga javoban o‘simlik
organlari (ildiz, poya, barglar) o‘sish yo‘nalishini
o‘zgartirishi mumkin. O‘simliklarda ta’sirlanishning
bu turi tropizm deyiladi. Masa lan, novda yorug‘lik
tomonga o‘sadi. Novdaning bu xususiyati fototro-
pizm (yunoncha photos – “yorug‘lik”) deyiladi.
O‘simliklar hayotida qanday ta’sirlovchilar muhim ahamiyatga ega? Xona o‘simli -
gini deraza oldiga joylashtiring. O‘n kun davomida o‘simlikda fototropizm hodisasini
kuzating. O‘simliklarda nastiya hodisasi haqida ma’lumot izlang. Ma’lumotlaringizni
guruhda muhokama qiling.
Novdaning fototropizm xususiyatini
namoyon qilishi
Odam organizmidagi barcha
nervlar bir-biriga ulab
chiqilsa, Yerdan Oygacha
boখlgan masofadan
toখrt marta uzun boখladi.
Odam organizmidagi bar
Bosh miya
Orqa miya
Nervlar
64
4-bob. TIRIK ORGANIZMLARNING TUZILISHI
|
| |
