Metall ko’priklarning rivojlanishi haqida umumiy ma’lumotlar

Download 1.04 Mb. Pdf ko'rish
bet	3/4
Sana	16.03.2024
Hajmi	1.04 Mb.
	#174389

1 2 3 4

Bog'liq
ymipdf
18-ma\'ruza, 1-maruza, bmi nargiza, Презентация Microsoft PowerPoint, 2-sho\'ba. Razzoqov J, 811-20 Raximov M (2), Nomukammal bozorlarda firmalar faoliyati suxrob, Mavzu Global kompyuter tarmoqlari, Mavzu Global kompyuter tarmoqlari, Davriy sistemaning IVA, prepare manuscript publication scopus sciencedirect tools certificate (2), Kеrаmikа vа оlоvbаrdоsh mаtеriаlаr ishlаb chiqаrishdа hоzirgi zаmоn yutuqlаri 1 mavzu, ASSALOM, akt dan, АКТ

13
Metall ko’priklarning rivojlanishi haqida umumiy ma’lumotlar Piyodalar
yuradigan oddiy osma ko’priklarda yuk ko’taruvchi kabellar sifatida zanjirlar sifatida
XVIII asrning boshlaridayoq Xitoyda qo’llanilgan. Ammo ko’priksozlikda metalldan
keng foydalanish 1779 yildan boshlangan. Bu vaqtda Angliyada Severi daryosi ustida
dastlabki arkali cho’yan ko’prik qurilgan. Oraliqlari 32 m atrofida bo’lgan bunday
ko’prikning arkalari ingichka va uzun egri elementlardan yasalgan bo’lib, ilgari
qo’llangan arkali yog’och ko’priklarning konstruksiyasini sezilarli takrorlagan.
XVIII asr oxiri XIX asr boshlarida shunga o’xshash ko’priklar Rossiyada qurilgan.
Cho’yanning mo’rtligi va arkaning uzun elementlari kesimlari kichik bo’lgani sababli
bunday ko’priklarning ishonchliligi kam bo’lgan. Shuning uchun XIX asr boshlarida
boltlar bilan birlashtirilgan qobirg’asimon bloklardan tuzilgan gumbazlari bor arkali
cho’yan ko’priklar ko’p ishlatilgan. Ularni tayyorlash va montaj qilish ishonchli va
qulay bo’lib chiqqan.
Keyinchalik Moyka daryosi ustida qurilgan Yashil (зелёный) ko’prikni (1806 yil)
va Peterburgdagi boshqa arkali ko’priklarni qurishda birinchi marta qo’shtavr kesimli
arkali yengilroq cho’yan ko’priklar qo’llangan. 1835-yilda Moskvada suvlar tashlangan
(обводный) kanal ustida oralig’i 40 m atrofida bo’lgan arkali cho’yan ko’prik qurilgan.
Uning oraliq qurilmasining uchta arkasi temir osmalar yordamida harakatlanish
pastda tashkil qilingan qatnov qismini tutib turgan.
Ko’priksozlikning rivojlanishida Rossiya katta rol o’ynagan. 1809- yilda
Peterburgda Aloqa yo’llari muhandislari korpusi instituti tashkil etildi. Unda
ko’priksozlik maktabi tashkil qilingan bo’lib, iqtidorli rus muhandislari va olimlari
yetishib chiqqan. Temiryo’l va avtomobil yo’llarining qurilish hajmi katta bo’lgan
holda, Rossiya ko’priksozlarining ijodiy ishlari uchun keng imkoniyatlar ochildi. XIX
asrning birinchi yarmidayoq Rossiya ko’priksozlik texnikasi bo’yicha ilg’or
davlatlardan biriga aylandi.
Shu davrda Rossiyada qurilgan ko’plab ko’priklar orasida 1850 yilda atoqli rus
muhandisi S.V. Kerbedz (1810-1899) Peterburgda Neva daryosi ustida qurgan
Blagoveshenskiy ko’prigi (10.1-rasm) sezilarli o’rin tutadi. Bu ko’prikka keyinchalik
leytenant Shmidt nomi berilgan. Bu ko’prikning 32 m dan 48 m gacha bo’lgan yettita
oralig’i bo’lib, panjarasimon cho’yan bloklardan qurilgan gumbazusti qurilmasi bor,
qo’shtavr kesimli qiya cho’yan arkalar bilan yopilgan. Uning kemalarni o’tkazish uchun
ochiladigan oralig’i bo’lgan. Bu ko’prik 87 yil xizmat qilgan va shaharda harakatlanish
talablariga, shuningdek, ochiladigan oraliqdan kemalarni tezda o’tkazish shartlariga
javob berolmay qolganligi sababli buzib tashlangan. Uning elementlari yaxshi holatda
saqlanganligi uchun Kalinin shahridagi Volga daryosi ustida yangi ko’prik qurilishida
qayta foydalanilgan.
Cho’yanning kamchiligi-cho’zilishiga va yuklamalarning dinamik ta’sirlariga
qarshiligi yomon. Bu esa, ko’pincha, Buyuk Britaniyadagi ko’pgina cho’yan to’sinli

Bozorov Otabek 111-20-guruh
14
ko’priklarning yemirilishiga sabab bo’ldi. Natijada cho’yan payvandlanadigan temir
bilan temirni birga ishlatishga harakat qilindi.
XIX asr o’rtasida vertikal temir listlar bilan ulangan yuqori cho’yan va pastki temir
qismlardan tashkil topgan qutisimon to’sinlar ishlatila boshlandi. (7.2. a-rasm) cho’yan-
temir to’sinlarning kelgusidagi rivojlanishi yaxlit (boshidan oxirigacha) fermalar
yasashga olib keldi; bunday fermalarning siqilgan elementlari cho’yandan, cho’zilgan
elementlari esa - temir tortqichlardan yasalgan (7.2. b-rasm)
7.1-rasm. S.V. Kerbedz Neva daryosi ustida qurgan ko’prik (1850 yil)

Download 1.04 Mb.

1 2 3 4

Download 1.04 Mb.

Pdf ko'rish