|
, № 1 “Pedagogik mahorat” Ilmiy-nazariy va metodik jurnal
Pdf ko'rish
|
| bet | 162/347 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 6,23 Mb. | | #133952 |
Bog'liq pedagogik mahorat 2022 12022, № 1 “Pedagogik mahorat” Ilmiy-nazariy va metodik jurnal
117
6. Joʻshqin qiziqish. Karta oʻyini, qimor, qaltis tavakkal qilish.
7. Informatsion kommunikativ qiziqish yangi axborotlarga ega boʻlishga intilish, tasodifiy suhbatlar
va detektiv filmlar koʻrish.
Oʻsmirlarning qiziqishlari tizimi, ijtimoiy yoʻnalganligi qaytadan shakllanadi, oʻz-oʻzini anglashi,
oʻz-oʻzini baholashi, qadriyatlari tizimi oʻzgaradi.
Muhokamalar va natijalar. Bolalar oiladan tashqarida oʻz tengqurlari bilan boʻlgan munosabatda
ham agressiv xatti-harakatlarni oʻzlariga singdiradilar. Koʻpgina hollarda bolalar tengdosh doʻstlarining
xatti-harakatlarini kuzatgan tarzda, oʻzlarini agressiv boshqarishga urinadilar. Haddan tashqari agressiv
bolalar oʻz tengdoshlari orasidan siqib chiqariladilar. Bunday bolalar oʻzlarini xoʻrlangandek his qilib,
oʻzlari kabi agressiv bolalar guruhidan joy topadilar. Bu esa muammoning ustiga yana muammo
tugʻdirmasdan qolmaydi.
Oʻsmirlar muammosiga e’tiborni kuchaytirish zarurligining asosiy sabablari sifatida quyidagilarni
koʻrsatish mumkin:
• fan va texnika rivojlanishi natijasida madaniyat, san’at va adabiyot, ijtimoiy-iqtisodiy shart-
sharoitlarning oʻzgarayotgani;
• ommaviy axborot koʻlamining kengayishi tufayli oʻsmirlar ongliligi darajasining koʻtarilgani;
• oʻgʻil va qizlarning dunyo voqealaridan, tabiat va jamiyat qonunlaridan yetarli darajada xabardorlik;
• ularning jismoniy va aqliy kamolotining jadallashgani;
• oʻsmirlar bilan ishlashda gʻoyaviy-siyosiy, vatanparvarlik va baynalminal tarbiyaga alohida
yondashish zarurligi;
• oshkoralik, ijtimoiy adolat, demokratiya muammolarining ijtimoiy hayotga chuqur kirib borayotgani;
• oʻquvchilar uchun mustaqil bilim olish, ijodiy fikr yuritish, oʻzini oʻzi boshqarish, anglash, baholash
va nazorat qilishga keng imkoniyat yaratilgani.
Oʻsmir pozitsiyasini tushunish uchun avvalo uning xulq-atvor motivini aniqlash zarur. Chunki har
qanday motivning asosida uning ehtiyojlari yotadi.
Ehtiyojlar asosan ikki turga boʻlinadi:
1. Biologik ehtiyojlar – a) fiziologik, b) jinsiy, d) hayotiy yoʻnalganlik.
2. Ijtimoiy ehtiyojlar – a) bilishga intilish, b) mehnat qilish, d) ma’naviy-madaniy ehtiyojlardir.
Bu yerda biologik ehtiyojlar insoniyat turini saqlab qolishning asosiy sharti hisoblanadi.
Shaxs xulq-atvori va tarbiya tizimida biologik ehtiyojlardan hayotiy yoʻnalganlik muhim oʻrin
egallaydi.
Hayotiy yoʻnalganlik ehtiyoji uch xil faoliyatda koʻrinadi:
1. Shaxsning noma’lum narsalarni bilishga intilishi ehtiyoji.
2. Atrofdagilar bilan hissiy-emotsional aloqalarni oʻrnatishga intilish ehtiyoji.
3. Ijtimoiy hayotda oʻziga munosib oʻrin topishga intilish, ya’ni hayot mazmunini topishga intilish
ehtiyoji.
Ba’zan motivlar bir-biriga qarama-qarshi boʻlib qolishi mumkin. Bu holat, ayniqsa, oʻsmir bolalarda
oʻz tengdoshlari bilan emotsional aloqada boʻlish ehtiyoji oʻz-oʻzidan namunali oʻgʻil ( yoki qiz, yoki
oʻquvchi) boʻlish ehtiyoji bilan qarama-qarshi kelib qolish koʻp kuzatiladi. Yoki ba’zi ota-onalar tomonidan
yaxshi tarbiyachi, na’munali ota-ona boʻlish motivlari orqali bolalarini qattiq nazoratda tutishadi. Bunday
qattiq nazoratda ushlash bolani atrofdagilar bilan kirisha olmaydigan, uning xulqini boshqarib boʻlmaydigan
qilib qoʻyadi. Shaxsdagi bunday motivlar kurashi ogʻir kechib, bolaning xotirjamligini yoʻqotadi. U
tengdoshlari orasidan emotsional aloqalarni izlaydi, atrofidagi kattalar uni tushunmayotganini, adolatsizlik
qilayotganidan noliydi. Asabiy taranglik, qoʻzgʻaluvchanlik, zoʻriqish kuchayadi va har qanday
atrofdagilarning yordamiga ishonchsizlik bilan qaraydigan boʻlib qoladi. Bolada yolgʻizlik, monotoniya,
tungi psixika, zerikish, hayotdan qoniqmaslik va boshqa psixik holatlar yuzaga keladi.
|
| |
