|
, № 1 “Pedagogik mahorat” Ilmiy-nazariy va metodik jurnal
Pdf ko'rish
|
| bet | 324/347 | | Sana | 10.01.2024 | | Hajmi | 6,23 Mb. | | #133952 |
Bog'liq pedagogik mahorat 2022 12022, № 1 “Pedagogik mahorat” Ilmiy-nazariy va metodik jurnal
237
musiqiy olamga olib kirish,musiqiy tarbiyaning zamonaviy xorijiy uslublari orasida yuqorida bayon etilgan
yo‘nalishlar, butun dunyoda ommalashib ketgan.
Venger musiqa pedagogikasi olimi, kompozitor Zoltan Kodayning bolalar musiqiy tarbiya tizimi
ommaviylik tamoyiliga asoslangan. Buyuk alloma xor jamoasida qo‘shiq aytish hammaga ham mumkinligini
alohida ta’kidlagan, keng ommani xor ijrochiligiga jalb etib, bu ishga alohida diqqat va e’tiborni talab qildi.
Uning butun musiqiy ta’lim jarayoni xalq kuylariga asoslangan. Koday ommaviy venger maktabiga
"Tonika-sol-fa" [3] usulini kiritdi.Uning g’oyalari ikkinchi jahon urushidan so‘ng ommalashib ketdi. Koday
metodi - bu yaxlit tizim bo‘lib: relyativ (nisbiy) solmizatsiya, kuylayotgan o‘quvchilarga qo‘l harakati
yordamida beradigan ko‘rsatmalar,venger xalq qo‘shiqlari, musiqani chuqur o‘rganishga yo‘naltirilgan
umumta’lim maktablari, xor sinflari hamda guruhli kuylashdan iborat.
Zoltan Koday musiqiy shaxsni musiqiy tafakkuri bo‘lmagan odamdan ajratib turadigan to‘rtta
elementni ajratib ko‘rsatdi: rivojlangan quloq, rivojlangan aql, rivojlangan hislar va rivojlangan qo‘llar.
- qo‘shiqsiz qo‘shiq kuylash;
- harakatlar bilan qisqa qo‘shiqlarni tanlang;
- Qo‘shiqlarni takrorlang – bolalar takrorlashni yaxshi ko‘radilar;
- tezlikni o‘zgartirish;
- har doim bolalarni maqtang;
- O‘ttizta qo‘shiqni o‘rganing: so‘zlarni juda yaxshi bilishingiz kerak, chunki sizning ishonchingiz
bolalarga o‘tadi deyilganini bugun ko‘rib turibmiz.
Nemis musiqa pedagogikasi olimi,kompozitor Karl Orffning asosiy g’oyasi – bu musiqa asboblarini
o‘zlari
ichidan
mustaqil
ravishda
izlashdir,
masalan,chalaklar,marakalar,qo‘ng’iroqlar,uchburchaklar,ksilofon,metallofon va boshqalarni chalishni
o‘rganish.
Bastakor "boshlang’ich musiqa yaratish" [2] atamasini, yagona bir nechta elementlardan tashkil
topgan jarayonni: qo‘shiq aytish, improvizatsiya, harakat va cholg’u asboblarini kiritdi.
Karl Orff bolalar uchun osonlikcha o‘zgartirilishi va yaratilishi mumkin bo‘lgan bolalar qo‘shiqlari,
o‘yinlari va mashqlarini ishlab chiqdi.
Karl Orffning "Bolalar uchun musiqa" uslubi shubhasiz afzalliklari tufayli katta qiziqish uyg’otadi:
• musiqa darslarini tashkil etish o‘qituvchidan maxsus musiqiy ta’limni talab qilmaydi;
•tizim o‘zining ko‘pqirraliligi va iqtisodiy samaradorligi tufayli erta bolalikni rivojlantirishning
boshqa usullari bilan osonlikcha birlashtirilib, bundan tashqari turli milliy sharoitlarga yuqori
moslashuvchanligi xalq madaniyatining eng yaxshi namunalaridan foydalanishga imkon beradi;
• Karl Orff uslubi bolaning individual xususiyatlarini hisobga oladi va bolalarga turli ko‘nikmalar va
ehtiyojlar bilan samarali ta’sir o‘tkazishga imkon beradi;
• texnika yosh bolalarni rivojlantirish va kelgusida ijodiy faoliyat uchun ulkan imkoniyatlarni
yaratadi.
Karl Orff uslubi bo‘yicha musiqa darslarida har bir bola kattalar bilan bir qatorda o‘ziga xosligini
ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan o‘yin aloqalari muhiti yaratiladi.
- o‘z elementi: ya’ni musiqiy, raqs, og’zaki, o‘yin. Turli xil elementlarning kombinatsiyasidan kelib
chiqadigan umumiy tovush xususiyatlari.
- uyg’unlikni keltirib chiqarish omillaridir.
Karl Orff.U besh tomlik"Shulverk.Bolalar uchun musiqa" antologiyasida o‘z aksini topgan.Bu
konsepsiya shaxsga yo‘naltirilgan improvizatsiya va ijodiy musiqiy ta’lim g’oyasiga asoslangan.
U konstruktiv va texnologik emas, balki musiqiy qobiliyatlarning uyg’onishi va rivojlanishiga
hissa qo‘shadigan badiiy va ijodiy vazifalarga qaratilgan. (Shulverk)nomi nemischa Werk (ish,
kompozitsiya, ish), wirken (harakat qilish) vaschulen (o‘rganish) so‘zlaridan kelib chiqqan. Orff buni
"faoliyat jarayonida, ishda o‘rganish", ya’ni uning elementlarini faol ijodiy o‘zlashtirishda musiqani
o‘rgatish masalalariga qaratilgan.
"Shulverk" so‘zi dunyoning ko‘plab tillarida deyarli taniqli nomga aylandi, chunki u Karl Orffning
musiqiy-pedagogik konsepsiyasining didaktik prinsipini anglatadi-"biz bajarish va yaratish orqali
o‘rganamiz" [3]. Dunyoning 40 dan ortiq mamlakatlarida keng tarqalgan bo‘lib, bizning mamlakatimizda 80-
yillarning boshlariga qadar bo‘lgan, afsuski, bir qator obektiv va subektiv sabablarga ko‘ra talab qilinmagan.
Men o‘z darslarimda K. Orff va uning izdoshlari tomonidan taklif qilingan bolalar bilan ishlash
texnikasi va usullaridan foydalandim.
Shubhasiz, ushbu yo‘nalish rus kompozitori, pedagog Dmitriy Borisovich musiqiy ta’limining
umumiy konsepsiyasini amaliyotini-amalga oshirishda yordam beradi.
https://buxdu.uz
|
| |
