2022, № 1 “Pedagogik mahorat” Ilmiy-nazariy va metodik jurnal
51
Jamiyat, pedagogning kasbiy imidjiga talablar yaratib, uning mazmuniga ta’sir koʻrsatadi. Lekin
avloddan-avlodga oʻtib, ta’lim oluvchilar muhabbat, mehr-oqibat, samimiylik va
muloqot qilish qobiliyati
kabi ideal pedagogning fazilatlari oʻzgarishsiz qoladi.
Pedagog kasbi oʻzgacha. Pedagoglar doimo koʻz oʻngida boʻlgan odamlar, ota-onalar, talabalar va
hamkasblar doimo ularga yaqin. Biroq koʻpchilik pedagogika oliy oʻquv yurtlari, birinchi navbatda,
muayyan bilim, koʻnikma va texnologiyalarga ega boʻlgan mutaxassisni oʻqitishi
va insonshunoslik fanlari
ikkinchi darajali rol oʻynashi kerakligiga ishonch hosil qiladi. Bu holat boʻlgʻusi pedagogning odamlar, shu
jumladan, ta’lim oluvchilar bilan ishlay olmasligiga olib keladi.
Koʻpincha pedagogga shaxs sifatida qiziqmaganligi va pedagog shaxsiga qiziq emaslik hamda e’tibor
qaratmaslik, oxir oqibat oʻz shogirdlari vakolatini yoʻqotadi. Pedagog shaxsiga boʻlgan qiziqish shu tariqa
tadqiqot muammosiga boʻlgan qiziqishni faollashtirish vositasidir. Bu pedagog uchun hayot energiyasini
berish talabalar, pedagog “yangi ufqlar” ochilishiga olib keladi. Shuning uchun pedagog imijini
ilhomlantirishi kerak. Pedagog qanchalik kasbiy tayyorgarlikka ega boʻlmasin, u oʻzining
shaxsiy
fazilatlarini doimo takomillashtirib borishi va shu tariqa oʻz imijini yaratishi shart.
Pedagog shaxsi yosh avlod tarbiyasi uchun katta ahamiyatga ega. Zamonaviy yosh psixologiyasidan
ma’lumki, uzluksiz ta’limning barcha boʻgʻinlarida maktabga kirishdan, ya’ni yetti yoki hatto olti yoshdan
boshlab bolaning olamga munosabati va dunyoqarashi oʻzgaradi, ta’limning keyingi bosqichlarida ham
hayotga yoʻnaltirishda pedagog belgilovchi rol oʻynaydi. Yosh avlod ta’limining
barcha bosqichlarida ota-
onaning oʻrnini asosan pedagog toʻldiradi. Pedagogning imiji ta’lim oluvchiga ishonch uygʻotadi.
Atrofdagilar haqida bilim bergan shaxs axloqiy hokimiyatga aylanadi. Agar pedagog axloqsizlikka misol
keltirsa, agar uning soʻzi oʻz ishi bilan zid boʻlsa va hayoti rolli model boʻlmasa, bu oʻz oʻquvchilarining
dunyoqarashida beadablik va axloqiy relyativizmga olib kelishi mumkin.
Pedagoglarni tayyorlashni takomillashtirish nafaqat ularni tayyorlash mazmuni va usullarini tizimli
takomillashtirishni, balki yangilanayotgan jamiyat sharoitida pedagogning toʻlaqonli kasbiy faoliyatini
ta’minlovchi shaxs ma’naviy madaniyatini shakllantirish va rivojlantirishni ham talab etadi.
Pedagogik ishining oʻziga xosligi shundaki, u ta’lim oluvchilarga ham shaxs, ham kasb-hunar egasi va
mutaxassis sifatida joy olishiga yordam berishga chaqiriladi. Soʻnggi yillarda jamiyatda roʻy bergan tub
oʻzgarishlar ta’lim muassassalarining in’ikosini, uning maqsadlari, imkoniyatlari va rivojlanish istiqbollarini
tubdan oʻzgartirib, jamiyatni yangilashda ta’lim va tarbiyaning ustuvor yoʻnalishlari
masalasini keskin
koʻtardi. Shu boisdan ham pedagog imijini tadqiq etishda ikki muhim jihat, ya’ni pedagog shaxsi va kasbiy
kompetentligini oʻrganish orqali uning imiji shakllanish xususiyatlarini yoritishga e’tibor qaratiladi.
Pedagog shaxsiga xos xususiyatlarni yoritish orqali ularning ta’lim jarayonidagi shakllanadigan
pedagogik imiji xususiyatlari haqidagi ayrim tahlili munosabatlarni bayon etishga harakat qilinadi. Buning
uchun R.B.Kettellning “Oʻn olti omilli shaxs soʻrovnomasi”dan foydalanishga harakat qilindi. Bu quyidagi
jadvallar tahlilida amalga oshiriladi.
Biz oldingi tahlillarimizda pedagog timsolining tashqi va tabiiy xossalari haqida soʻz yuritgan edik.
Navbatdagi emperik oʻrganishimizda esa uning oʻzalashtiradigan sifatlari xususida soʻz boradi.
Pedagog imijini baholashda shaxs tabiatini yoritishga xizmat qiluvchi tadqiqot metodikalariga
tayanildi. Mazkur metodikalar pedagog shaxsi, uning kasbiy faoliyatining
shartlovchi qadriyatlari va
pedagogik qobiliyatlari bilan uzviy bogʻliqdir. Pedagog shaxsini oʻrganish natijalari quyida amalga
oshiriladi.
