–u  unli tovushlari bir shakl bilan ifodalanib kelinmoqda, lekin ushbu misollarda ko‘rib  o‘tganimizdek  i, a, o‘, u




Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/88
Sana19.06.2024
Hajmi2,09 Mb.
#264375
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   88
Bog'liq
2024-yil-Кафедра-конференцияси 1

–u 
unli tovushlari bir shakl bilan ifodalanib kelinmoqda, lekin ushbu misollarda ko‘rib 
o‘tganimizdek 
i, a, o‘, u 
unlilarining qattiq va yumshoq variantlari mavjud. Ayni biz 
keltirib o‘tgan misollardagi holatlar maktab o‘quvchilarida ikkilanish va o‘ziga 
bo‘lgan ishonchning susayishiga olib kelmoqda. 
Yuqoridagi 
ikki, igna, ichki 
so‘zlarimizda alifbomiz(kirill, lotin ) dagi yumshoq 
–i 
harfi ifodalangan bo‘lsa, 
mix, six, bir 
so‘zlaridagi 
–i 
harfini ifodalashda qattiq ( rus 
tiliga asoslangan kirill alifbosidagi ) 
–i 
tovushi talaffuz qilinmoqda. 
Aka, alam, aziz 
so‘zlarida alifbomiz(kirill,lotin)dagi yumshoq, til oldi 
–a 
unlisi ifodalangan bo‘lsa, 
Axmad, naqd, axmoq 
so‘zlarida alifbomiz(kirill, lotin)da mavjud bo‘lmagan qattiq, til 
oldi 
–a 
unlisiga nisbatan orqaroqda ya’ni 
–o 
unlisiga yaqin 
–ä 
(shartli tarzdagi) 
tovushi bilan ifodalanmoqda. 
O‘lka, o‘pka, o‘zbek 
so‘zlarida alifbomiz (kirill, 
lotin)da mavjud bo‘lmagan yumshoq, til oldida hosil bo‘luvchi 
–ö 
(shartli tarzdagi) 
unlisi ifodalangan bo‘lsa, 
o‘roq, o‘rtoq, o‘tloq 
so‘zlarida alifbomiz (kirill, lotin)dagi 
mavjud bo‘lgan til orqa, qattiq 
–o‘ 
unlisi ifodalanmoqda. 
Ust, uzum, uzuk 
so‘zlarida 
alifbomiz(kirill, lotin)da mavjud bo‘lmagan yumshoq, til oldi 
–ü 
(shartli ravishdagi) 
4
В. Решетов, Ш. Шоабдураҳмонов. Ўзбек диалектологияси.-Т., 1962. 89-б. 


114 
tovushi bilan ifodalangan bo‘lsa, 
uzun, burun, tutqun 
so‘zlarida alifbomiz(kirill, 
lotin)dagi til orqa, qattiq 
–u 
unlisi bilan ifodalanmoqda. 
Umum ta’lim maktablarining o‘quvchilari bunday holatlarga duch kelishgan 
bir paytda maktablardagi ona tili fani o‘qituvchilari o‘quvchiga tushuncha berish 
borasida maktab darsliklaridan tashqariga chiqa olishmayapti. Natijada o‘quvchilar 
nafaqat mavzuni, balki millatimiz ko‘rki bo‘lgan ona tilimizning nozik va shu bilan 
birga jozibador tomonlarining tub mohiyatini anglashga qiynalishmoqda. 
Dialektolog olimlarimizning fikricha, “Toshkent-Farg‘ona tipidagi shahar 
shevalari hamda shahar shevalarining talaffuz va leksik-grammatik xususiyatlariga 
o‘xshash bo‘lgan qishloq shevalari adabiy tilning shakllanishida yetakchi rol 
o‘ynagan”
5
degan qarashlari biroz noaniqday tuyuladi. Toshkent va Farg‘ona shahar 
shevalarida ham 

Download 2,09 Mb.
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   88




Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish

Bosh sahifa
Aloqalar

    Bosh sahifa



–u  unli tovushlari bir shakl bilan ifodalanib kelinmoqda, lekin ushbu misollarda ko‘rib  o‘tganimizdek  i, a, o‘, u

Download 2,09 Mb.
Pdf ko'rish