|
PEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021
Pdf ko'rish
|
| bet | 136/344 | | Sana | 07.12.2023 | | Hajmi | 3,37 Mb. | | #113345 |
Bog'liq Pedagogik mahorat 3-son 2021 yilPEDAGOGIK MAHORAT 3 (79) 2021
104
sudlov (sud jarayoni) doirasida amalga oshiriladigan har qanday nazorat faoliyati sud protsesslari doirasida
amalga oshiriladi.
Muhokamalar va natijalar. Oʻzbekiston qonunchiligi asosida sud nazoratining quyidagi
xususiyatlari ajratib qoʻrsatish mumkin:
Birinchidan, sud nazorati qonun ijodkorligi sohasida sud hokimiyatining mustaqil funksiyasidir.
Normativ-huquqiy hujjatlarni tekshirish boʻyicha sud vakolatlarining aniq darajada amalga oshirilishi sud
hokimiyatining qonun chiqaruvchi va ijro etuvchi hokimiyatlari oʻrtasidagi mutanosiblikni ta’minlaydi va
butun huquqiy tizim balansini saqlashning eng muhim vositasi hisoblanadi. Shu munosabat bilan sud
nazoratini sud tizimining mustaqil funksiyasi deb aytish mumkin. Oʻzbekiston Respublikasining “Sudlar
toʻg‘risida”gi Qonunning 4-moddasiga koʻra, Oʻzbekiston Respublikasida sud Oʻzbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasi va boshqa qonunlarida, inson huquqlari toʻg‘risidagi xalqaro hujjatlarda e’lon qilingan
fuqarolarning huquq va erkinliklarini, korxonalar, muassasalar va tashkilotlarning huquqlari hamda qonun
bilan qoʻriqlanadigan manfaatlarini sud yoʻli bilan himoya qilishga da’vat etilgan. Sudning faoliyati qonun
ustuvorligini, ijtimoiy adolatni, fuqarolar tinchligi va totuvligini ta’minlashga qaratilgandir [14].
Shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi “Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi toʻg‘risida”gi
Qonunning 2-moddasiga koʻra, Oʻzbekiston Respublikasining Konstitutsiyaviy sudi qonun chiqaruvchi va
ijro etuvchi hokimiyat hujjatlarining Konstitutsiyaga muvofiqligi toʻg‘risidagi ishlarni koʻrib chiqish
boʻyicha doimiy faoliyat koʻrsatuvchi sud hokimiyati organidir [15].
Ikkinchidan, sud nazorati bu sudlarning ma’muriy hujjat va normativ-huquqiy hujjatlarni tekshirish
boʻyicha harakatlaridir. Normativ-huquqiy hujjatlar ustidan sud nazorati Oʻzbekiston Respublikasi
Konstitutsiyaviy va Oliy sudi tomonidan amalga oshiriladi. Sud tomonidan normativ-huquqiy hujjatni
tekshirish uning qonuniyligini aniqlash maqsadida amalga oshiriladi. Sud me’yoriy-huquqiy hujjatni
Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasiga va yuqori yuridik kuchga ega ekanligini tekshiradi. Normativ-
huquqiy hujjatni tekshirish natijasida sud uning qonuniyligini tasdiqlaydi yoki noqonuniy deb tan oladi.
Jumladan, Oʻzbekiston Respublikasi Ma’muriy sud ishlarini yuritish toʻg‘risidagi kodeksiga koʻra, sud
idoraviy normativ-huquqiy hujjat Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi va qonunlari bilan kafolatlangan
fuqarolarning huquqlari va qonuniy manfaatlarini buzgan deb hisoblasa, ushbu idoraviy me’yoriy-huquqiy
hujjatni toʻliq yoki qisman haqiqiy emas deb topish mumkin.
Uchinchidan, sud nazorati sud hal qiluv qarorlari va me’yoriy -huquqiy hujjatlarning oʻzaro ta’sirining
shakllaridan biridir.
Yuridik adabiyotlarda me’yoriy-huquqiy hujjatlarning oʻzaro ta’siri masalasi chuqur oʻrganilmagan.
“Normativ-huquqiy hujjatlarning oʻzaro ta’siri” tushunchasi tahlil qilinmagan va uning ilmiy ta’rifi ishlab
chiqilmagan.
Sud hal qiluv qarorlari va me’yoriy-huquqiy hujjatlarning oʻzaro ta’siri masalalarining chuqurligi,
murakkabligi va koʻp qirraliligini hisobga olib, biz faqat sud qarorlarining me’yoriy-huquqiy hujjatlarga
ta'sir qilish asosiy shakllarining xususiyatlariga toʻxtalamiz.
Me’yoriy-huquqiy hujjatning yuridik kuchdan mahrum qilinishi uning haqiqiy emas deb e’tirof
etilishini va shunga mos ravishda toʻliq qonuniy diskvalifikatsiyasini va tartibga soluvchi tizimdan
chiqarilishini anglatadi [16].
Sud hal qiluv qarorining normativ-huquqiy hujjatning tartibga solish xususiyatlariga ta’siri uni haqiqiy
emas deb tan olinishi bilan ifodalanadi. Natijada uni qoʻllamaslikka erishiladi.
Sud hal qarori nafaqat sud nazorati obyekti boʻlgan me’yoriy-huquqiy hujjatga, balki noqonuniy
me’yoriy-huquqiy hujjatga asoslangan qoidalarni oʻz ichiga olgan boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarga ham
ta’sir qilishi mumkin. Lekin, mazkur tartibot milliy qonunchiligimizda mavjud emas. Amaldagi
qonunchilikka koʻra, sud norma nazorati obyekti boʻlgan hujjat jismoniy va yuridik shaxsning huquq va
erkinliklarini buzayotgan hujjat hisoblanadi. Sud faqatgina ushbu hujjatni tekshirishi mumkin.
Sud hal qarori me’yoriy-huquqiy hujjatning tartibga soluvchi ta’sirini toʻg‘irlash vositasi sifatida ham
xizmat qilishi mumkin. Agar me’yoriy-huquqiy hujjatdagi qoidalar cheklangan tarzda bayon qilingan boʻlsa,
sud unga sharh berishi mumkin.
Demak, sud nazorati sud qarorining qonuniy kuchga ega boʻlmagan hujjatni bekor qilish, hujjatning
tartibga solish ta’sirini toʻxtatib turish, shuningdek, sud tomonidan noqonuniy deb tan olingan qoidalarni
normativ ravishda takrorlashga ta’qiq orqali me’yoriy -huquqiy hujjatga ta’sir koʻrsatadi.
Toʻrtinchidan, sud nazorati bu Konstitutsiyaviy sud va ma’muriy sudlarning protsessual faoliyatidir.
Idoraviy me’yoriy-huquqiy hujjatning qonuniyligini tekshirish ma’muriy protsessual qonunchiligida
belgilangan qoidalarga muvofiq odil sudlov doirasida amalga oshiriladi. Me’yoriy-huquqiy hujjatlarning
qonuniyligini sud muhokamasi doirasidan tashqarida tekshirish boʻyicha sud faoliyatiga yoʻl qoʻyilmaydi va
bunday tekshirish natijalari yuridik ahamiyatga ega boʻlmasligi mumkin.
https://buxdu.uz
|
| |
