Katta kompyuterlar – fan va texnikaning turli sohalariga oid masalalarni yechishga
mo`ljallangan. Ularning amal bajarish tezligi va xotira hajmi super kompyuterlarnikiga
qaraganda bir–ikki pog`ona past.
Mini kompyuterlar hajmi va bajaradigan amallar tezligi jihatidan
katta kompyuterlardan
kamida bir pog`ona pastdir. Shuni aytish joizki, ularning o`lchamlari tobora ixchamlashib, hatto
shaxsiy kompyuterdek kichik joyni egallaydiganlari yaratilmoqda. Bu kompyuterlar avvallari
asosan harbiy maqsadlar uchun ishlatilgan va maxfiy hisoblangan.
Shaxsiy kompyuterlar hozirda korxonalar, muassasalar, oily o`quv
yurtlarida keng
tarqalgan bo`lib, ularning aksariyati IBM rusumiga mos kompyuterlardir.
IBM rusumiga mos kompyuterlar deganda, ularning turli kompaniyalar ishlab chiqarishiga
qaramay, ham texnik, ham dasturiy ta’minoti mosligi, ya’ni bir – biriga to`g`ri kelishi nazarda
tutiladi.
Noutbuk kompyuterlar. Ularning hajmi ancha ixcham bo`lib, ammo bajaradigan amallar
soni, xotira hajmi shaxsiy kompyuterlar darajasiga ko`tarilib bormoqda. Ularning qulaylik
tomonlaridan biri ham elektr energiyasidan va ichiga o`rnatilgan batareyalardan ham uzluksiz
(batareyani har safar almashtirmasdan) ishlash mumkinligidir. Bunda batareya quvvati
energiyaga ulanishi bilan o`zi zaryad ola boshlaydi va u
batareya bir necha yillarga
mo`ljallangan bo`ladi.
Hozirda noutbuk kompyuterlaridan ham ixcham cho`ntak kompyuterlari ishlab
chiqilmoqda. Kompyuterning ishlash prinsipi va tashkil etuvchilari Kompyuterning ishlash
printsipini birinchi ingliz olimi Charliz Bebich va uning g`oyasining mukammalshgan
ko`rinishini Djon Fon Neyman taklif qilgan. Uning printsipi dastur asosida boshqariladigan
avtomatik ravishda ketma – ket ishlash g`oyasidan iborat. Hozirda ko`p
rusumli kompyuterlar
shu g`oya asosida ishlaydi. Lekin keyingi paytlarda ko`p protsessorli kompyuterlar, ya’ni bir
vaqtda dasturning bo`laklarini ketma – ket emas, parallel bajaradigan kompyuterlar ham
yaratilganligini ko`rsatib o`tish joizdir. Shunday qilib, kompyuter
avvaldan tuzilgan dastur
asosida ishlaydi.
O`z navbatida, dastur qo`yilgan masalani kompyuterda yechish uchun qandaydir dasturlash
tilida yozilgan buyruqlar (operatorlar) ketma –ketligidir. Dasturlash tilida tuzilgan dasturlar
maxsus tarjimon dasturlar yordamida kompyuterlar tiliga o`tkaziladi. Kompyuter tili 0 va 1
lardan tashkil topgan, ma’lum qoidalar asosida yoziladigan ketma – ketliklardan iborat. Fon
Neyman printsipi bo`yicha avtomatik ravishda bajariladigan dastur avval kompyuterning
xotirasiga yuklanadi. Xotirada turgan dastur asosida dasturni tashkil etuvchi har bir operator
ishni ketma – ket bajaradi.
The concept
of modern computer
The principle of the modern computer was proposed by Alan Turing
, in his seminal 1936
paper,[3 On Computable Numbers. Turing proposed a simple device that he called "Universal
Computing machine" that is later known as a Universal Turing machine
. He proved that such
machine is capable of computing anything that is computable by executing instructions
(program) stored on tape, allowing the machine to be programmable.
The fundamental concept of Turing's design is stored program
, where all instruction for
computing is stored in the memory.
Von Neumann
acknowledged that the central concept of the modern computer was due to
this paper. Turing machines are to this day a central object of study in theory of computation
.
Except for the limitations imposed by their finite memory stores, modern computers are said to
be Turing-complete
, which is to say, they have algorithm
execution capability equivalent to a
universal Turing machine
.
2
